ႏွင္းဆီခုိင္ နဲ႔ ကုိကုိ …. Free Will, Determinism နဲ႔ အနာဂတ္ကို အလံုးစံု ၾကိဳသိႏုိင္တဲ့့ဉာဏ္ (by ေကာင္းကင္ကုိ)

(၁)
လူတေယာက္ အက်ၤီ ကၽြတ္နဲ႔ အိမ္ေရွ႕မွာ ေခါက္တံု႔ေခါက္ျပန္ လမ္းေလွ်ာက္ေနတယ္။

(၂)
ေလွနံဓါးထစ္ အေျဖေတြကို သေဘာမက်လို႔ ကုိယ့္ဘာသာ စဥ္းစားၾကည့္ေတာ့လည္း အေျဖမရဘဲ ေမးခြန္းေတြခ်ည္းပဲ တခုျပီး တခု ထြက္ထြက္လာတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔လည္း လူတခ်ိဳ႕က ေတြးေခၚတယ္ဆုိတာ အခ်ည္းႏွီးတို႔၊ အက်ိဳးမရွိဘူးတို႔ ေျပာၾကတာ ေနမယ္။ တကယ္ေတာ့ အဲဒီ့ထြက္လာတဲ့ ေမးခြန္းေတြကုိက အသီးအပြင့္ေတြပါပဲ။ ဦးေႏွာက္ကုိ အဲဒါေတြနဲ႔မွ အစာမေကၽြးရရင္ ဘာေတြနဲ႔ ေကၽြးရမွာလဲ။

ဖီေလာ္ေဆာ္ဖီ ပါေမာကၡ ဦးကုိ ရုတ္တရက္ ျခံအျပင္ဘက္ကုိ တခ်က္လွမ္း ၾကည့္လိုက္ေတာ့ လမ္းသြားလမ္းလာေတြက သူ အက်ၤီကၽြတ္နဲ႔ ေခါက္တံု႔ေခါက္ျပန္ လမ္းေလွ်ာက္ေနတာကုိ ဝိုင္းၾကည့္ေနၾကပါလား။ တေယာက္..ႏွစ္ေယာက္…သံုးေယာက္…ေလးေယာက္။ အရူးထင္လို႔လား မသိဘူး။ မျဖစ္ဘူး..မျဖစ္ဘူး။ အိမ္ထဲျမန္ျမန္ ျပန္ဝင္မွ။ ဦးကုိ ရွက္ရွက္နဲ႔ အိမ္ထဲ ျပန္ဝင္သြားတယ္။

(၃)

ဦးကို တေယာက္ ျငိမ္းခ်မ္းေရး မရေသးတဲ့ အေျဖမထြက္ေသးတဲ့ စစ္ပြဲ တခုအေၾကာင္း ေတြးေနတယ္။ ဒႆန နယ္ပယ္က စစ္ပြဲ။ Free Will (လူေတြဟာ ျပင္ပလႊမ္းမိုးမွႈ မပါဘဲ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ စိတ္ၾကိဳက္ ဆံုးျဖတ္နုိင္ၾကတယ္ (သုိ႔မဟုတ္) ကုိယ့္ၾကမၼာကုိယ္ ဖန္တီးႏုိင္တယ္ ဆိုတဲ့ ဝါဒ) နဲ႔ Determinism (အျပဌာန္းခံဝါဒ) စစ္ပြဲ။ အခုထိေတာ့ သူကုိယ္တိုင္လည္း မျပတ္သားေသးဘူး။ အဲဒီ့အေၾကာင္း စဥ္းစားရင္းနဲ႔ သူ႔တပည့္ေတြကုိ သိလာေစခ်င္တာ တခုေတာ့ ရွိေနတယ္။ အဲဒါကေတာ့ Free Will နဲ႔ “အနာဂတ္ကုိ အကုန္ၾကိဳသိျမင္ႏုိင္တဲ့ ့ဉာဏ္” ဆုိတာ ႏွစ္ခုက အတူတူ မရွိႏုိင္ဘူး၊ တခုနဲ႔ တခု mutually exclusive ျဖစ္ေနတယ္ ဆိုတာပါပဲ။

အဲလုိသိလာေစဖုိ႔ lecture လည္း မရုိက္ခ်င္ဘူး။ တပည့္ဆုိတာက lecture ရိုက္ရင္ အမ်ားစုက စိတ္မဝင္စားၾကတာ၊အာရံုမစုိက္ၾကတာ မ်ားတယ္။ ကုိယ္တိုင္ပါဝင္ရတဲ ့အခါက်မွ ဦးေႏွာက္ေတြ အလုပ္လုပ္ျပီး သူတုိ႔ရဲ႕ ကိုယ္ပုိင္အျမင္ေလးေတြလည္း ထြက္လာၾကလိမ့္မယ္။ ဒီေတာ့ ဘာလုပ္ေပးမလဲ။ ထံုးစံအတုိင္း စကားရည္လုပြဲေပါ့။

(၃)

တိုက္ပံု မီးခုိးေရာင္၊ ဘန္ေကာက္လံုခ်ည္ အစိမ္းနဲ႔ ခပ္ငယ္ငယ္ ပါေမာကၡေလး ဦးကုိ ရဲ႕ အသံက အခန္းထဲမွာ ၾကည္လင္ျပတ္သားစြာ ပဲ့တင္ထပ္ေနတယ္။ သူ႔ႏွႈတ္ဖ်ားက ထြက္လာတဲ့ စကားလံုးေတြကေတာ့ လြတ္လပ္ပြင့္လင္းတဲ့ စကားေတြပါပဲ။ သူက ပါေမာကၡဆုိေပမဲ့ သူ႔ကုိယ့္သူ က်ေနာ္လုိ႔ပဲ သံုးေလ့ရွိတယ္။

“………………….။ က်ေနာ္က အဲလို က်ေနာ့္ ဆရာမကုိ ေျပာလိုက္ေတာ့ ဆရာမ မ်က္ႏွာ နီရဲသြားတယ္။ ေနာက္မွ ဘာျပန္ေျပာတယ္ ထင္လဲ။ သားတုိ႔က ႏုိင္ငံျခားက စာအုပ္ေတြကို ဖတ္တာကုိးတဲ့။ ျပည္ပက ပ်က္စီးေနတဲ့ အေတြးအေခၚေတြ ဝင္ကုန္မွာေပါ့တဲ့”

ေအာက္က ပရိသတ္ေတြ ဝါးခနဲ ပြဲက်သြားတယ္။

“အဲဒီ့တုန္းက က်ေနာ္က ၁၇ ႏွစ္ ေလာက္။ ဆရာမက ၄၃ႏွစ္ေလာက္ ရွိေနျပီ”

ဦးကုိ ရဲ႕ အသံကုိ နားေထာင္ေနတဲ့ ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူ အုပ္စုေတြထဲမွာ ညိဳေခ်ာ ေကာင္မေလး တေယာက္လည္း ပါတယ္။ သူက ကုိယ္ခႏၵာေသးငယ္ေပမဲ့ ေက်ာင္းမွာေတာ့ စတားတပြင့္ပါဘဲ။ ဒါေပမဲ့ သူ႔မ်က္ႏွာက အနည္းငယ္ ႏြမ္းေနသေယာင္ ရွိတယ္။
“မိုး…ေနမေကာင္းဘူးလား” ႏွင္းဆီခုိင္က ညိဳေခ်ာေလး မိုး ကို ေမးလိုက္တယ္။ “အင္း…ေခါင္းနည္းနည္း မူးသလို ျဖစ္ေနရံုေလးပါ။ အခု ေကာင္းသြားျပီ”
မိုးကုိ ေမးလိုက္တဲ့ ႏွင္းဆီခုိင္ ဆိုတာ ကေတာ့ မိုးထက္ေတာင္ ေတာက္ပတဲ့ ၾကယ္အလွေလးေပါ့။

ဦးကိုကေတာ့ ေတာ္ကီေတြ ေျခြလို႔ ေကာင္းတုန္း။ “လူဆိုတာ ျငင္းစရာ လူမရွိရင္ေတာင္ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိနဲ႔ ကုိယ္ ျငင္းခုန္ေနရမယ္။ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိယ္ ျပန္ရွင္းမျပႏုိင္ေတာ့တဲ့ အထိ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိနဲ႔ ျငင္းခုန္ပစ္ရမယ္။ ဒါမွ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိ ျပန္ မျငင္းႏုိင္ေတာ့တဲ့ အထိ ရွင္းလင္းသြားလိမ့္မယ္”။ ဟ…ဘာေတြလဲ။

“တခ်ိဳ႕ စကားရည္လုပြဲေတြမွာ ဘာသာေရးအေၾကာင္း၊ ႏုိင္ငံေရးအေၾကာင္း စကားရည္ မလုရဘူး ဆုိျပီး ကန္႔သတ္ထားေလ့ ရွိတယ္။ က်ေနာ္ကေတာ့ အဲလိုမ်ိဳး မကန္႔သတ္ခ်င္ဘူး။ ဘာသာေရး အေၾကာင္း စကားရည္ မလုရေအာင္ ဘာသာေရးဆုိတာ အာဏာရွင္ စနစ္ တရပ္မွ မဟုတ္တာ။ ေရွးတုန္းက ပေဒသရာဇ္ ဘုရင္ေတြ လက္ထက္မွာေတာင္ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေဆြးေႏြးလို႔ ရတဲ့ သာဓကေတြ ရွိခဲ့တယ္လို႔ ဆုိၾကတယ္ မဟုတ္လား”

“တခ်ိဳ႕က အေတြးေတြဟာ ဘယ္ကုိမွ မေရာက္ႏုိင္ဘူး၊ အက်ိဳးမရွိဘူးလုိ႔ ထင္ၾကတယ္။ တကယ္ေတာ့ ဘယ္ကိစၥမဆုိ အေတြးကေန စရတာပါပဲ။ ဘုရားဆုိရင္ေတာင္မွ ဘုရားျဖစ္ေအာင္ က်င့္ဖုိ႔အတြက္ ေတာထြက္ျပီး တရားက်င့္ရင္ ေကာင္းမယ္ဆိုတဲ့အေတြး၊ တကုိယ္ရည္ ျငိမ္းခ်မ္းမွႈကုိ ရယူခ်င္တဲ့ လူတေယာက္ဆိုရင္ေတာင္ တရားရွႈမွတ္မွ ျဖစ္မယ္ဆုိတဲ့ အေတြးမ်ိဳးနဲ႔ စၾကရတာပါပဲ မဟုတ္လား။ ရည္မွန္းခ်က္ တခုကုိ သြားရာမွာ ဘယ္ဟာကုိ လုပ္သင့္တယ္ ဘယ္ဟာကုိ မလုပ္သင့္ဘူးဆိုတာကို အေတြးနဲ႔ပဲ အရင္ဆံုး တန္ဖုိးျဖတ္ ေရြးခ်ယ္ရေလ့ ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္အေတြးဆိုတာကုိ ပစ္ပယ္လုိ႔ မျဖစ္ပါဘူး။ မေတြးအပ္တဲ့ အေတြး ဆုိတာလည္း မရွိပါဘူး”
ဦးကုိ စကားေတြ ေျခြေနစဥ္မွာ ကုိကုိကေတာ့ စိတ္လွႈပ္ရွားေနတဲ့ အတြက္ ၾကားတခ်က္၊ မၾကားတခ်က္။ တကယ္ဆုိ သူ႔အေနနဲ႔ ဘာမွ စိတ္လွႈပ္ရွားစရာ အေၾကာင္းကို မရွိဘူး။ အကုန္လံုးက ကုိယ္သိေနတဲ့ လူေတြခ်ည္းပဲ။ ကုိယ့္အုပ္စုမွာေတာ့ ကုိယ္ေခါင္းေဆာင္ေပါ့။ ဒါေပမဲ့ အုပ္စုသားေတြကလည္း ကုိယ့္သူငယ္ခ်င္းေတြခ်ည္းပဲ။ တဘက္ယွဥ္ျပိဳင္ရမယ့္ အုပ္စုရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ကလည္း သူအသက္ေလာက္ ခ်စ္ရတဲ့ သူ႔ကုိလည္း ထပ္တူျပန္ခ်စ္တဲ့ ႏွင္းဆီခုိင္။ ႏွင္းဆီခုိင္ ဆိုတာက သန္႔စင္ၾကည္လင္ လွပလြန္းတဲ့ မ်က္ႏွာေလးတခု ပုိင္ဆိုင္ထားတဲ့ ေကာင္မေလး။ လွပတဲ့ မ်က္ႏွာေလးနဲ႔ လိုက္ဖက္တယ္ ေျပာရမလား၊ မလိုက္ဖက္ဘူး ေျပာရမလား? သူ႔မွာ အရမ္းထူးျခားတဲ့ အေတြးအေခၚေတြ ရွိေနတယ္။ ႏွင္းဆီခုိင္ ဆုိတဲ့ ေကာင္မေလးမွာ ကုိးကြယ္တဲ့ ဘာသာေတာင္ မရွိဘူး။ ဒါေပမယ္ ့သူ႔ကုိ ဘာသာမဲ့လို႔ သြားေခၚရင္ေတာ့ မၾကိဳက္ဘူး။ သူ႔ကုိယ္သူေတာ့ Free Thinker လို႔ သံုးေလ့ရွိတယ္။ သူက ဘာသာတရား အားလံုးကုိ ကုိးကြယ္စရာထက္ အသံုးခ်စရာ Tool အျဖစ္ပဲ သေဘာထားတဲ့သူ။ အသိပညာမွန္သမွ်ကုိ ခ်စ္ျမတ္ႏုိးျပီး အယူဝါဒေတြ အားလံုးကုိ tool တခုခု အျဖစ္ပဲ သူက သေဘာထားသတဲ့။
သူ႔ဒုိင္ယာရီ ထဲမွာလည္း ဒီလိုေတြ ေရးထားတယ္။ “ပံုေသ မရွိဘဲ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ဘယ္ tool ကုိသံုးမယ္ဆိုတာ ဆံုးျဖတ္ရတဲ့အတြက္ ဘဝက စိတ္ဝင္စားစရာ ေကာင္းလာတယ္။ အႏုပညာ တရပ္လိုျဖစ္လာတယ္။ ဝါဒေတြနဲ႔ ပတ္သတ္ရင္ တပုိင္းကုိ လက္ခံတာနဲ႔ က်န္တဲ့အပိုင္းကုိ လက္ခံလုိက္စရာမလို သလို တပုိင္းကုိ ပယ္တာနဲ႔ ေနာက္တပုိင္းကို လိုက္ပယ္စရာ မလိုပါဘူး။”
“Free thinker သာမွန္ရင္ စဥ္းစားစရာေတြနဲ႔ပဲ ေပ်ာ္ေမြ႕ေနလိမ့္မယ္။ ေမးခြန္းေတြကို ေသသည္အထိ ဆက္တုိက္ ထုတ္ရင္း တတ္ႏုိင္သမွ် အသိ့ဉာဏ္ေဘာင္ကုိ ခ်ဲ႕သြားလိမ့္မယ္။ ဝါဒ တခုခုကုိ အေသတိုက္ခုိက္စရာ တခုခုကုိ အေသ လိုက္ျပီး ကာကြယ္ေပးစရာေတြ မရွိေတာ့ပါဘူး။ မၾကိဳက္တဲ့အယူအဆေတြ႕ရင္ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ေဝဖန္ခ်င္ ေဝဖန္မယ္။ ဒါေပမဲ့ အသိပညာလုိ႔ ထင္တဲ့အပုိင္းေတြကုိေတာ့ ဘယ္ဝါဒထဲမွာ ပါေနေန ျမတ္ႏုိးလိမ့္မယ္။ Free Thinker ဆိုတာ ဘယ္ဝါဒနဲ႔မွ အေသ ဆိုင္မေနနဲ႔အတြက္ ကုိယ့္ကဗ်ာကုိ ကုိယ္တိုင္စပ္ရတဲ့သူ။ ကုိယ့္စာအုပ္ကို ကုိယ္တိုင္ ေရးေနတဲ့သူ။ ျဖတ္ညွပ္ကပ္ျပီးေတာ့တဖံု၊ စဥ္းစားဆင္ျခင္ျခင္းအားျဖင့္တနည္း လူအုပ္ၾကီးနဲ႔ကြဲျပားတဲ့ ဘဝေနနည္းနဲ႔ ျဖတ္သန္းေနတဲ့သူ။”
ႏွင္းဆီခုိင္ရဲ႕ ဒိုင္ယာရီစာအုပ္ထဲမွာ အဲလုိ သူ႔အေတြးေလးေတြ အမ်ားၾကီးပဲ။ သူ႔ဒုိင္ယာရီ တအုပ္လံုးမွာ အဲလုိအေတြးေလးေတြနဲ႔ ျပည့္ေနတယ္။

ကုိကုိနဲ႔ ႏွင္းဆီခုိင္ ၾကားမွာ အယူအဆေတြ မတူေပမဲ့ ျပႆနာ မရွိဘူး။ ကုိကုိကလည္း ႏွင္းဆီခုိင္ ရွိမွ။ ႏွင္းဆီခုိင္ ကေရာ…ႏွင္းဆီခုိင္က အရာရာမွာ အစြဲအလမ္း အရမ္းနည္းတဲ့သူလို႔ ေျပာလို႔ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီ့ နည္းလြန္းတဲ့ အစြဲအလမ္းေတြ ဆီက ခြဲတမ္းေတြက ကုိကုိ႔ ကုိ စြဲလမ္းမွႈဆီမွာ သြားစုေနသလားပဲ ။ကုိကုိ မရွိရင္ သူလံုးဝ ေနလုိ႔မရဘူး။ သူ႔ကုိယ္သူ free thinker လို႔ ဆုိေပမဲ့ ကုိကုိမရွိရင္ မေနတတ္ေတာ့ ကုိကုိက ႏွင္းဆီခုိင္ ကုိ love-oriented free thinker လို႔ ခ်စ္စႏုိးနဲ႔ ေျပာေလ့ရွိတယ္။

စိတ္လွႈပ္ရွားလြယ္သူ ကုိကုိက ဦးကုိရဲ႕ စကားေတြကုိ မၾကားပဲ သူ႔လိပ္ျပာဟာ ေလလြင့္ေနေပမဲ့ ႏွင္းဆီခုိင္ ကေတာ့ ပါေမာကၡရဲ႕ စကားေတြကုိ အာရံုစုိက္ နားေထာင္ေနတယ္။

“သူတို႔ တင္ျပတဲ့ အထဲမွာ လက္ခံႏုိင္တာေတြ ပါမယ္။ လက္မခံႏုိင္တာေတြလည္းပါမယ္။ တကယ္က လက္ခံျခင္း၊ လက္မခံျခင္းက အေရးမၾကီးပါဘူး။ စဥ္းစား့ဉာဏ္ကုိ ဆြေပးႏုိင္ျခင္း ရွိမရွိကပဲ အေရးၾကီးပါတယ္။ လေရာင္က ျငိမ္းခ်မ္းတာ လူတိုင္းသိတယ္။ ဘုရားရိပ္ တရားရိပ္က ေအးခ်မ္းတာ လူတိုင္း ေရးေနၾကတယ္။ မိဘေမတၱာ ၾကီးမားတာ လူတုိင္းသိတယ္။ ဒါေတြကို ထပ္ခါတလဲလဲ ေျပာေန ေရးေန လို႔ ဘာစဥ္းစားစရာ အသစ္ရမွာလဲ။ မေျပာရဘူးေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ အဲဒါေတြခ်ည္းပဲ၊ လူတုိင္းသိျပီးသား အရာေတြခ်ည္း လိုအပ္တာထက္ ပုိျပီး ထပ္ခါတလဲလဲ ေျပာေနရင္ ဦးေႏွာက္ေတြဟာ ထုိင္းမွိႈင္းသြားပါလိမ့္မယ္။ သိျပီးသားေတြကုိ လိုအပ္တာထက္ ပုိျပီး ျပန္ၾကားရ၊ ျပန္ဖတ္ရတာဟာ အခ်ိန္ျဖဳန္းေနသလိုပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ လက္ခံတာ လက္မခံတာ အပထား၊ ကုိယ္ပုိင္ အယူအဆေတြ၊ ထူးျခားဆန္းသစ္တဲ့ အေတြးအေခၚေတြကိုလည္း တင္ဆက္ႏုိင္ဖုိ႔လိုတယ္”

“ျဖစ္ေနတာ တခုက… အေတြးအေခၚ တခု ဒါမွ မဟုတ္ စာတပုဒ္ ထူးျခားလာျပီ၊ အျငင္းပြါးစရာ ျဖစ္လာျပီဆုိရင္ တခ်ိဳ႕က အဆိပ္လို႔ အလြယ္တကူ တံဆိပ္ကပ္ၾကတယ္။ ဒါဟာ သူတုိ႔ရဲ႕ ဦးေႏွာက္ အပ်င္းထူမွႈနဲ႔ ၾကက္တူေရြး ဓေလ့ကုိ ျပလိုက္တာပဲ။ စာတပုဒ္ေရးတဲ့ အခါ ဒါမွမဟုတ္ အေတြးအေခၚတခုကုိ တင္ျပတဲ့ အခါမွာ အဓိကက လက္ခံဖုိ႔ မလက္ခံဖုိ႔ထက္ စဥ္းစားေအာင္လုိ႔ ေျပာၾက ေရးၾကတာပါ။ ဒါေပမဲ့ အလြယ္တကူ တံဆိပ္ ကပ္တတ္တဲ့ သူေတြကေတာ့ လူတုိင္းမွာ စဥ္းစား့ဉာဏ္ ရွိတယ္ဆုိတဲ့ အခ်က္ကို မေတြးမိၾကဘူး။ စာဖတ္သူေတြ အားလံုးကုိလည္း သူတုိ႔ကုိယ္သူတုိ႔နဲ႔ ႏွိႈင္းျပီး စဥ္းစား့ဉာဏ္မရွိၾကဘူးလို႔ သိမ္းၾကံဳး အထင္ေသးၾကေတာ့တာပဲ။ သူတုိ႔ ့ဉာဏ္မမီတဲ့ ကိစၥဆိုလည္း ၾကိဳးစားျပီး စဥ္းစားမေနေတာ့ပဲ အဆိပ္ဆိုျပီး တံဆိပ္ကပ္လိုက္ၾကတာပါပဲ”

ဦးကုိက တဘက္သတ္ စကားေၾကာရွည္ေနတာကို ခဏရပ္လုိက္ျပီး စကားရည္လုမယ့္ သူ႔တပည့္အုပ္စု ႏွစ္ခုကုိ တခုခ်င္း အဓိပၸါယ္ပါပါ ၾကည့္လိုက္တယ္။ “က်ေနာ့္ တပည့္ေတြဟာလည္း လြတ္လပ္စြာ ေတြးေခၚျပီး ကုိယ့္အေတြးအေခၚကုိ ရဲရဲဝံ့ဝံ့ တင္ျပရဲတဲ့သူေတြမို႔ သူတုိ႔အေတြးအေခၚေတြထဲမွာ တခ်ိဳ႕အေတြးအေခၚေတြက အမ်ားအျမင္နဲ႔ ဆန္႔က်င္ေနတာေတြ ပါပါလိမ့္မယ္။ ဆန္႔က်င္ေနလို႔ သူတုိ႔ေျပာတာေတြကုိ လက္မခံခ်င္လည္း ရပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒါေတြကုိ မျငိဳျငင္ပဲ စဥ္းစားစရာ ရွႈေထာင့္အသစ္ေတြ ရေစတယ္လို႔ သေဘာထားျပီး လူငယ္ဆုိတဲ့ ေက်ာက္ရုိင္းေလးေတြကုိ အဖိုးတန္ ေက်ာက္မ်က္ေလးေတြ ျဖစ္လာေရးအတြက္ ကူညီၾကပါလို႔ က်ေနာ္ေျပာၾကားလိုပါတယ္”

ထံုးစံမဟုတ္တဲ့ စကားေတြ ေျပာအျပီးမွာေတာ့ ထံုးစံအတုိင္း လက္ခုပ္သံေတြ ထြက္လာတယ္။

စကားရည္လုပြဲကေတာ့ Free Will နဲ႔ Determinism ကုိ ဘာသာေရး ရွႈေထာင့္ကေန ခ်ဥ္းကပ္ရမွာပါ။ စကားရည္လုပြဲလို႔သာ နာမည္တပ္ထားေပမဲ့ စနစ္ၾကီးေတြနဲ႔ အမွတ္ေပးမယ့္ စကားရည္လုပြဲမ်ိဳး၊ ဆုေပးမယ့္ စကားရည္လုပြဲမ်ိဳးေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။

ပါေမာကၡ ဦးကုိက Free Thinker လို႔ ခံယူထားတဲ့ ႏွင္းဆီခုိင္ ေခါင္းေဆာင္တဲ့ အဖြဲ႕ကုိ တမင္ Determinism ဘက္မွာ ေနခုိင္းလိုက္တယ္။ တခါတခါ တမင္တကာ ဘက္ေျပာင္းျပီး စဥ္းစားၾကည့္ရင္ ဘယ္တုန္းကနဲ႔မွ မတူတဲ့ အေတြ႕အၾကံဳသစ္ေတြ အေတြးအေခၚသစ္ေတြ ရလာတတ္တယ္ မုိ႔လား။ ဒါေၾကာင့္ ႏွင္းဆီခုိင္ တို႔ကုိ ျပဌာန္းခံရမွႈ ဘက္မွာ အေနခိုင္းလိုက္တယ္။

ကုိကုိ တို႔အုပ္စုမွာေတာ့ ကုိကုိနဲ႔ မင္းမင္းကလြဲရင္ ဒံုးေဝးတဲ့သူမ်ားတယ္။ မင္းမင္းကေတာ့ ကုိကုိ႔ထက္ေတာ္တယ္။ အေတြးအေခၚက ႏွင္းဆီခုိင္လိုပဲ ေတာ္ေတာ္ေလး ထက္ျမက္တယ္။ ဒါေပမဲ့ သူ႕ အားနည္းခ်က္က စကားကုိ လိမ့္ပတ္လည္ေအာင္ မေျပာတတ္တာပဲ။ ဘယ္ေျပာတတ္ပါ့မလဲ။ သူ႕မွာ ေျပာခ်င္စိတ္၊ တဘက္သားကုိ ရွင္းျပခ်င္စိတ္မွ မရွိတာ။ မင္းမင္းက သူ႔ဘာသာသူေတြးေနရတာကုိပဲ ေက်နပ္ေနတဲ့သူ။

စကားရည္လုပြဲ စေတာ့ ႏွင္းဆီခုိင္ရဲ႕ အျပစ္ကင္းစင္တဲ့ ကေလးဆန္ဆန္ မ်က္လံုးေလးက ပရိသတ္ကုိ တခ်က္ ေဝ့ၾကည့္လိုက္တယ္။ ျပီးေတာ့ ကုိက႔ုိ ကုိ စူးစူးစုိက္စုိက္ၾကည့္ရင္းဆုိတယ္။ မ်က္လံုးေလးက ကေလးဆန္ေပမဲ့ သူ႔ႏွႈတ္ခမ္းလႊာက ထြက္လာတဲ့ စကားလံုးေတြကေတာ့ ကေလးမဆန္ဘူး။ သားသတ္သမား ဆန္ေနတယ္။ သူ႔ဟန္ပန္က ေဟာလိဝုဒ္ ဇာတ္ကားထဲက ပုဆိန္သြား လက္နက္ ကုိင္ထားတဲ့ မင္းသမီးတလက္လိုပဲ။

“……………….။ ဘာသာေရးေတြရဲ႕ တခ်ိဳ႕အစိတ္အပုိင္းေတြဟာ ဆိုရင္လည္း Determinism ကုိ ေထာက္ခံေနၾကပါတယ္။ ဗုဒၶဘာသာ ကုိပဲၾကည့္ပါ။ တခ်ိဳ႕အစိတ္အပိုင္းေတြဟာ Determinism ဆန္ေနပါတယ္”

ဟင္! ဘယ္လိုပါလိမ့္။ အကုန္လံုး အံ့ၾသသြားၾကတယ္။

“ဗ်ာဒိတ္ေတြကို ပဲၾကည့္။ မီးနဲ႔ ၇ၾကိမ္ ျပီးရင္ ေရနဲ႔ ၁ၾကိမ္ ေနာက္ျပီး ၆၄ ၾကိမ္ေျမာက္က် ေလနဲ႔ ပ်က္မယ္ ဆိုတာေတြဟာ အေသျပဌာန္းျပီးသား ေဖာ္ျမဴလာေတြလို ျဖစ္ေနတယ္။ ကမၻာၾကီး ဘယ္နည္းနဲ႔ ပ်က္မယ္ ဆိုတဲ့ ကိစၥဟာ လူသားေတြ ဒါမွမဟုတ္ ဘံုသားေတြရဲ႕ လုပ္ေဆာင္မွႈေတြအေပၚ မူတည္မေနဘဲ လူသားေတြရဲ႕ လက္ထဲမွာ ရွိမေနဘဲ ပံုေသဇာတ္ညႊန္း ေရးထားသလိုၾကီးျဖစ္ေနတယ္။ သဘာဝတရားၾကီးကေန (ဒါမွမဟုတ္) တစံုတရာကေန ၾကိဳျပီး ဒီတိုင္းပဲျဖစ္ရမယ္ဆိုျပီး ဇာတ္ညႊန္းေရးထားသလို ျဖစ္ေနတယ္”

ပရိသတ္ထဲကေန အသံေတြ ထြက္လာတယ္။ ကုိကုိကေတာ့ စိတ္လွႈပ္ရွားေနလုိ႔ ႏွင္းဆီခုိင္ ေျပာေနတာကုိပဲ မနည္း အာရံုစုိက္ နားေထာင္ေနရတယ္။

“ဘုရားရွင္ေတြ ပြင့္မယ္လုိ႔ ေဟာတဲ့ ဗ်ာဒိတ္ေတြကုိပဲၾကည့္။ ဘယ္ကမၻာ ဘယ္ေဒသက ဘယ္အခ်ိန္မွာ ဘယ္နာမည္နဲ႔ ဘယ္အပင္ေအာက္မွာ ပြင့္မယ္ ဆိုတာက အစ ဇာတ္ညႊန္းေရးျပီးသား။ အကုန္လံုး ဇာတ္ကြက္ခ်ျပီးသား။ ဒါေတြဟာ Determinism ကုိ ျပေနပါတယ္” ႏွင္းဆီခုိင္က ပရိသတ္ကုိ ဦးညြတ္ရင္း သူ႔အဆိုကုိ အဆံုးသတ္လိုက္တယ္။

ကုိကုိ ရုတ္တရက္ ဘာျပန္ေျပာသင့္မွန္း စဥ္းစားလို႔ မရဘူး။ မင္းမင္းကုိ ၾကည့္လုိက္ေတာ့ ေခါင္းတျငိမ့္ျငိမ့္နဲ႔ ေတြးေနပံုရတယ္။ က်န္တဲ့ေကာင္ေတြကုိ ၾကည့္လုိက္ေတာ့လည္း တေယာက္မွ ဟန္မယ့္ပံု မေပၚဘူး။ ႏွင္းဆီခုိင္ ေျပာသြားတဲ ့အထဲမွာ မီးေတြ၊ ေရေတြ၊ ေလေတြ နဲ႔ ပတ္သတ္ျပီး အဲဒီ့ အစီအစဥ္အတုိင္းပဲ ကမၻာပ်က္ရမယ္ ဆုိတဲ့ ကိစၥကုိ ကုိကုိ ဘယ္လိုေခ်ပလိုက္ရမွန္း မသိဘူး။ ဒါေပမဲ့ ကုိကုိ႔ အတြက္ ကံေကာင္းသြားတာက ႏွင္းဆီခုိင္က ဘုရားပြင့္မယ္ဆုိတဲ့ ဗ်ာဒိတ္ ကိစၥကုိ အစထုတ္လိုက္ျခင္းပဲ။ ကုိကုိ႔ ေခါင္းထဲမွာ အၾကံတခု ရုတ္တရက္ လင္းလက္သြားျပီးေတာ ့သူ႔ေကာင္ေတြကုိ ေျပာျပၾကည့္တယ္။ မင္းမင္းကလြဲျပီး အကုန္လံုးက လက္မေထာင္ ၾက တယ္။ မင္းမင္းကေတာ့ ကုိကုိေျပာတာကို မၾကားသလိုလို ဂရုမစုိက္သလုိလို အမူအရာနဲ႔… မထံုတက္ေတး။

ကုိကုိက ျပန္ေခ်ပလိုက္တယ္။ “ဘုရားျဖစ္မယ္ဆိုျပီး ဗ်ာဒိတ္ေပးတဲ့ ကိစၥက အေၾကာင္းတရားကုိ ၾကည့္ျပီး အက်ိဳးတရားကုိ ေဟာတဲ့ ကိစၥပါ။ မ်ိဳးေစ့ေလးကုိ ၾကည့္ျပီး သစ္ပင္ျဖစ္မယ္လို႔ ေဟာတဲ့ ကိစၥမ်ိဳး၊ စာၾကိဳးစားတဲ့ ေက်ာင္းသား စာေမးပြဲ ေအာင္မယ္လုိ႔ ဆရာက ေျပာတဲ့ ကိစၥမ်ိဳးပါ။ ဒါေၾကာင့္ အေၾကာင္းအက်ိဳးနဲ႔ ကင္းလြတ္မေနပါဘူး။ ၾကိဳတင္ျပဌာန္းသတ္မွတ္ထာျခင္းမ်ိဳးလည္း မဟုတ္ပါဘူး။ စာၾကိဳးစားေနလို႔သာ စာေမးပြဲ ေအာင္မယ္လုိ႔ ေဟာလုိက္တာပါ။ လုပ္ယူမွ ရတာမ်ိဳးပါ”

ကုိကုိ႔ စကားသံဆုံးေတာ့ လက္ခုပ္သံေတြ ထြက္လာတယ္။ လက္ခုပ္သံေတြရဲ႕ သက္တမ္းက ေတာ္ေတာ္ၾကာတယ္။ ဒါေပမဲ့ ခဏေလး။

ႏွင္းဆီခုိင္ ကေတာ့ လဲ့ရည္ဝင္းနဲ႔ ၾကိတ္ၾကိတ္ ၾကိတ္ၾကိတ္ တိုင္ပင္ေနတယ္။ ခဏေနေတာ့ ႏွင္းဆီ ႏွႈတ္ခမ္းေလးက ဆိုျပန္္တယ္။ “ဘုရားရွင္ေတြရဲ႕ စကား ေတြက ရာႏွႈန္းျပည့္မွန္တယ္လို႔ အဆုိရွိတယ္ မဟုတ္လား” ေျပာရင္းနဲ႔ ႏွင္းဆီခုိင္က ကုိက႔ုိ ကုိ တခ်က္ၾကည့္လုိက္တယ္။ “ခုနက ေျပာသလုိ စာၾကိဳးစားတာကုိ ၾကည့္ျပီး စာေမးပြဲေအာင္မယ္လို႔ ေဟာတာမ်ိဳး ဆိုပါေတာ့။ တကယ္လုိ႔ စာေမးပြဲနီးမွ ေနမေကာင္းျဖစ္ျပီး စာေမးပြဲ မေျဖႏုိင္ေတာ့ရင္ စာေမးပြဲ က်ေတာ့မယ္ေလ။ ဒီေတာ့ တြက္ျပီးမွ မွန္းဆ တာမ်ိဳး၊ အေၾကာင္းတရားကုိ ၾကည့္ျပီးမွ အက်ိဳးတရားကုိ ေျပာတာမ်ိဳးဟာ ခန္႔မွန္းတာမ်ိဳးဟာ တြက္ခ်က္တာမ်ိဳးပါ။ အေၾကာင္းတရား တခုခု ေခ်ာ္သြားတာနဲ႔ အက်ိဳးတရားလည္း ေျပာင္းသြားႏုိင္ပါတယ္။ ဥပမာ…အေဟာခံရသူေတြရဲ႕ စိတ္ထားေတြ ေျပာင္းျပီး လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြေျပာင္းသြားရင္ အက်ိဳးဆက္ေတြ ေျပာင္းမသြားႏုိင္ဘူးလား။ ဒါဆိုရင္ ဘုရားရွင္ေတြရဲ႕ ဗ်ာဒိတ္ဟာ လြဲသြားသလို ျဖစ္သြားမွာေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ဘုရားရွင္စကား မွန္ရင္ လံုးဝ မလြဲဘူးလို႔ ဆိုတယ္ မဟုတ္လား။ …ဘဝေပါင္း သိန္းနဲ႔ သန္းနဲ႔ ခ်ီျပီး ေျမာက္မ်ားစြာကို ၾကိဳေဟာလို႔ ရျပီး အဲဒါက ဒက္ထိမွန္ရမယ္ ဆိုထားေတာ့ ဘုရားေဟာတဲ့ ဗ်ာဒိတ္က မလြဲရဘူးလို႔ ဆိုထားေတာ့ အေဟာခံရတဲ့သူက… (ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ ဘုရား ေဟာတုိင္းတဲ့အတုိင္းပဲ မလြဲမေသျဖစ္ရေတာ့မွာမုိ႔) အဲဒီ့လူမွာ free will ဆုိတာ ရွိေသးရဲ႕လား။ Determinism ပဲ မဟုတ္လား။ ဒီေတာ့ ၾကိဳေဟာလို႔ ရျပီး အဲဒီ့အတိုင္းပဲ ျဖစ္ရေၾကးဆုိရင္ free will ဆိုတာ မရွိပါဘူး”

ကိုကုိတို႔ တအုပ္စုလံုး ရုတ္တရက္ ဘယ္လို ျပန္ေခ်ပရမွန္း မသိေတာ့ဘူး။ မင္းမင္းကိုေတာ့ အားကုိးလို႔ ရမွာမဟုတ္ဘူး။ သူက တကုိယ္ေတာ္ ဝါဒီ။ သူေျပာခ်င္စိတ္ ေပါက္မွ သူ႔ဘာသာ ထေျပာလိမ့္မယ္။

တိုက္ပြဲအေျခအေနအရ ကိုကုိတို႔ အုပ္စုရဲ႕ အေနအထားက Free Will ရွိေနတယ္ဆိုတာကို ဆက္ျပီးဆုပ္ကိုင္ထားမယ္ ဆုိရင္ ဗ်ာဒိတ္ေတြဟာ လြဲႏုိင္ေၾကာင္း (ဒါမွမဟုတ္) ဗ်ာဒိတ္ေတြဟာ ဘုရားေဟာ မဟုတ္တဲ့အေၾကာင္း ဝန္ခံဖို႔ နည္းေတြပဲ က်န္ေတာ့တဲ ့ အေနအထားလို ျဖစ္ေနတယ္။ ကုိကုိ႔လို မိရုိးဖလာ အယူအဆထဲက မလြတ္ေသးတဲ့သူက်ျပန္ေတာ့လည္း အဲလိုလည္း မလုပ္ဝံ့ဘူးျဖစ္ေနတယ္။

ကုိကုိ႔ခမ်ာ ေခ်ပစရာ အကြက္ကုိ ဖ်စ္ညွစ္ စဥ္းစားေနရရွာတယ္။ သူမက္ေမာစြာ နမ္းခဲ့ရဖူးတဲ့ ႏွင္းဆီ ႏွႈတ္ခမ္းေလးရဲ႕ တိုက္စစ္ကလည္း အရမ္းျပင္းေနတယ္။ သူအပါအဝင္ သူ႔ေကာင္ေတြရဲ႕ အေတြးေတြကလည္း အရမ္းဖ်င္းေနတယ္။

ခဏေနေတာ့ ကုိကုိပဲ ထေျပာရတယ္။
“သည္းေလး…အဲ။ ႏွင္းဆီ” အေရးထဲမွာ ကုိကုိက အေခၚအေဝၚ မွားသြားေသးတယ္။ “ႏွင္းဆီ အေနနဲ႔ အလံုးစံုကုိ ၾကိဳတင္သိျမင္တဲ့ ့ဉာဏ္ကုိ လက္ခံတယ္ မဟုတ္လား။ ဒါဆုိရင္ ၾကိဳသိႏုိင္တာက ဘာဆန္းလဲ။ အလံုးစံုကုိ သိေနတဲ့ အတြက္ မွားစရာ အေၾကာင္းလည္း ဘာမွ မရွိေတာ့ဘူးေလ”

ႏွင္းဆီခုိင္က ျပံဳးလုိက္တယ္။ တကယ္ဆုိ အဲဒီ့ စကားကုိ ေျပာမွ ေျပာလာပါ့မလားလို႔ေတာင္ သူ႔မွာ စုိးရိမ္ေနရေသးတယ္။ ျပိဳင္ဘက္အုပ္စုဟာ သူတုိ႔ အဓိက ဆုပ္ကုိင္ထားရမယ့္ Free Will ဆိုတာကိုပဲ အကာအကြယ္ ေပးရမယ့္အစား သူတုိ႔ရဲ႕ ကာကြယ္မွႈက ဘုရားရဲ႕ ဗ်ာဒိတ္ေတြ မွန္ျခင္း မွားျခင္းဘက္ဆီကုိ ေရြ႕သြားျပီ။ သားေကာင္ဟာ ပစ္ကြင္းထဲကုိ ဝင္လာျပီ။ သူ႔အေနနဲ႔ ပစ္ခ်လိုက္ဖုိ႔ပဲ က်န္ေတာ့တယ္။

“ကုိကုိက အလံုးစံုကုိ ၾကိဳသိႏုိင္တယ္ဆုိတဲ့ ့ဉာဏ္ဟာ Free Will နဲ႔ အတူတူ ယွဥ္တြဲျပီး ႏွစ္ခုလံုး အတူတူ ရွိႏုိင္လိမ့္မယ္လို႔ ထင္လို႔လား။ အလံုးစံုကို ၾကိဳတင္သိႏုိင္တဲ့့ဉာဏ္ ရွိတယ္ဆုိတာေတာ့ လက္ခံတယ္ မဟုတ္လား”

“အင္း။ ဒါေပါ့။ အဲလို့ဉာဏ္ရွိရမယ္။ သဗၺညဳတ ့ဉာဏ္လို႔ အမ်ားက ေျပာၾကတယ္မုိ႔လား”

“တကယ္ေတာ့ အလံုးစံုကို ၾကိဳတင္သိႏုိင္တဲ့ ့ဉာဏ္ဟာ Determinism နဲ႔ပဲ တြဲျပီး ရွိလို႔ ရပါလိမ့္မယ္။ အနာဂတ္ကုိ ၾကိဳတင္ က်ိန္းေသေပါက္ သိႏုိင္ဖုိ႔ ဇာတ္လမ္းၾကိဳရွိေနမွပဲ အကုန္သိႏုိင္ပါလိမ့္မယ္။ ၾကိဳတင္ဇာတ္လမ္းသာ မရွိဘူးဆုိပါေတာ့။ အက်ိဳးဆက္ကို ‘ျဖစ္လာေစမယ့္ အေၾကာင္းရင္း’ ေတာင္ မလုပ္ရေသးခင္မွာ ဘယ္လိုလုပ္ ေဟာကိန္းထုတ္လို႔ ရမွာလဲ။ အျပန္အလွန္အားျဖင္ ့စဥ္းစားၾကည့္ရင္ …ရာႏွႈန္းျပည့္ ၾကိဳတင္ ေဟာကိန္းထုတ္လို႔ လည္းရတယ္…ေဟာတဲ့ အတိုင္းပဲ ျဖစ္ကုိျဖစ္ရမယ္…တျခားျဖစ္ႏုိင္ေျခ လံုးဝမရွိဘူး ဆုိရင္ေတာ့ အဲဒါကို မွ Determinism လို႔ မေခၚရင္ ဘာကုိသြားျပီး Determinism လို႔ ေခၚရမလဲ”

ကုိကုိတုိ႔ အုပ္စုဝင္ေတြ ေခါင္းကုတ္ေနတယ္။

ႏွင္းဆီခုိင္က ဆက္ေျပာတယ္။ “ေခါင္းမကုတ္ပါနဲ႔။ ႏွင္းဆီေျပာတာ ရွႈပ္သြားလား။ အခု ကုိကုိတုိ႔ အုပ္စု ျဖစ္ေနတာက… အရာရာကုိ ၾကိဳတင္သိႏုိင္တဲ့ ့ဉာဏ္ေတာ္ ဆိုတာကုိ ရွိတယ္လို႔ လက္ခံၾကတယ္။ အဲဒီ့ ့ဉာဏ္ေတာ္ဟာ လည္း လံုးဝ မမွားႏုိင္တဲ့ အတြက္ ေဟာလိုက္ရင္ ‘ေဟာတဲ့အတုိင္းပဲ ျဖစ္ကုိျဖစ္ရေတာ့မယ္၊ မွတပါး အျခား ျဖစ္စရာမရွိ’ လို႔ လက္ခံၾကတယ္။..အဲ တဘက္မွာက် free will လို႔ ေျပာျပီးေတာ့ ျဖစ္ႏုိင္ေခ်ေတြ အမ်ားၾကီး ပြင့္ေနလိမ့္မယ္လို႔လည္း ဆိုျပန္တယ္။ အဲဒီ့ႏွစ္ခုဟာ လံုးဝေရွ႕ေနာက္ မညီပါဘူး။ “ေဟာတဲ့အတုိင္းပဲ ျဖစ္ကုိျဖစ္ရေတာ့မယ္၊ မွတပါး အျခားမရွိ” ဆိုရင္ေတာ့ determinism ကို လက္ခံမွပဲ ေရွ႕ေနာက္ညီပါလိမ့္မယ္။ Determinism ေတာင္မွ hard determinism ကုိ လက္ခံမွ ေရွ႕ေနာက္ညီမွာပါ”

ႏွင္းဆီခုိင္ ေျပာခ်င္ေနတာကုိ ကုိကို သေဘာေပါက္သြားျပီ။ ႏွင္းဆီခုိင္ကေတာ့ ရွည္ရွည္ေဝးေဝးေတြ ဆက္ေျပာေနတယ္။ ကုိကုိကေတာ့ တဘက္က ေျပာခ်င္တာကို သေဘာေပါက္သြားျပီလုိ႔ ထင္လိုက္တာနဲ႔ တျပိဳင္တည္း ေျပာေနတာေတြကို အာရံုစူးစုိက္မွႈ ေလ်ာ့က်သြားျပီး သူ႕စိတ္ကုိ ခပ္ေဝးေဝးဆီကို ရြက္လႊင့္ပစ္လုိက္တယ္။ “ေသနတ္ရဲ႕ ခလုတ္ကုိ ႏွိပ္မွာသာ ႏွိပ္လုိက္စမ္းပါ ေကာင္မေလးရယ္။ ေသနတ္နဲ႔ မပစ္ခင္မွာ ရုပ္ရွင္ထဲကလို စကားေတြ အရွည္ၾကီး ေျပာျပီး မႏွိပ္စက္စမ္းပါနဲ႔။ ဆိတ္ကြယ္ရာမွာ မက္မက္ေမာေမာ နမ္းခဲ့ရတဲ့ ႏွႈတ္ခမ္းေလက ခုေတာ့ လူေရွ႕သူေရွ႕မွာ ငါ့ကို အရွက္ခြဲေနျပီ။ ေနႏွင့္ဦးေပါ့။ အဲဒီ့ႏွႈတ္ခမ္းကုိ ညေနဘက္က်မွ လက္စားေခ်ပစ္ရမယ္။ အင္း လက္စားေခ်တယ္လို႔သာ မဟာဖုိဝါဒီ အစဲြနဲ႔ ေျပာၾကတာ။ တကယ္ေတာ့ ႏွစ္ဦးသေဘာတူ နမ္းတယ္ဆုိတာ win-win အေျခအေန တရပ္ပဲ မဟုတ္လား”

ပါေမာကၡ ဦးကုိကေတာ့ ႏွင္းဆီခုိင္ရဲ႕ စကားကုိ ဆက္ေတြး ေနမိတယ္။ “အဲလုိ ဗ်ာဒိတ္ေတြ အတိုင္းသာ ရာႏွႈန္းျပည့္ အတိအက် ျဖစ္ေၾကး၊ မွတပါး အျခားမျဖစ္ေၾကး ဆုိရင္ေတာ့ hard determinism ျဖစ္သြားျပီ။ ပြင့္လာမယ့္ ဘုရားရွင္ေတြ အပါအဝင္ လူေတြ သတၱဝါေတြ အကုန္လံုးဟာ ၾကိဳတင္ရွိျပီးသား ဇာတ္ညႊန္းထဲက ဇာတ္ေကာင္ေတြ အဆင့္ကို ေလွ်ာက်သြားလိ္မ့္မယ္။ ပါရမီျဖည့္ရတာေတြ၊ တရားက်င့္ရတာေတြ၊ လုပ္ယူရတာေတြကလည္း…. ဥပမာ..ရုပ္ရွင္ထဲမွာ စာေမးပြဲေအာင္မယ့္ ေက်ာင္းသားရဲ႕ ဇာတ္လမ္းထဲမွာ ယုတၱိရွိေအာင္ စာၾကည့္တဲ့ ဇာတ္ဝင္ခန္းေတြ ကုိ ထည့္ေပးတာမ်ိဳး၊ ေနာက္ဆံုးပိတ္မွာ တရားရမယ့္ ဇာတ္လိုက္အတြက္ ပုိယုတၱိရွိေအာင္ ေရွ႕ဇာတ္ဝင္ခန္းေတြမွာ တရားက်င့္တဲ့ ဇာတ္ဝင္ခန္းထည့္ေပးသလိုမ်ိဳးေလာက္ပဲ ျဖစ္သြားလိမ့္မယ္။ ဘာလုိ႔လည္း ဆုိေတာ့ ဘယ္ပုဂိၢဳလ္ဟာ တရားေတြက်င့္ျပီး ဘယ္ေဒသ ဘယ္အပင္ေအာက္မွာ ဘာအမည္နာမနဲ႔ ဘုရားျဖစ္ကုိ ျဖစ္ရမယ္၊ မွတပါးအျခားမရွိလုိ႔ ဗ်ာဒိတ္ေပးထားတယ္ မဟုတ္လား။ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကေတာ့ mutually exclusive ျဖစ္ေနတဲ့ အရာေတြကိုလည္း တျပိဳင္တည္း လက္ခံေနၾကေတာ့ ဒါေတြကို ဘယ္စဥ္းစားမိပါ့မလဲ"

ကုိကုိတို႔ အုပ္စုထဲက ေက်ာ္စြာက တခု ထေျပာျပန္တယ္။ “ထားပါေတာ့။ အဲလုိ အေသ ျပဌာန္းထားတယ္ပဲ ထားပါေတာ့။ ဒါဆုိ ျပဌာန္းသူက ဘယ္သူလဲ။ God ေတြက ျပဌာန္းထားတာလုိ႔ ဆုိလိုတာလား”

ခက္ပါ့။ စကားရည္လုပြဲ အသြင္ကေန ႏွင္းဆီခုိင္က ကုိကိုတို႔ အုပ္စုကုိ lecture ရုိက္ေနရတဲ့ အသြင္ကုိ ေျပာင္းသြားတယ္။ အလွဘုရင္မေလး ပုိျပီး မာန္တက္သြားေတာ့တာေပါ့။

“အဲလို Theological (ဘာသာေရးနဲ႔ ဆိုင္တဲ့) determinism ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ တကယ္ေတာ့ Nature နဲ႔ Nurture က ျပဌာန္းထားတာပါ။ ျမန္မာလိုေတာ့ ဗီဇနဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္လို႔ ဘာသာျပန္ၾကတာ မ်ားပါတယ္။ လူတေယာက္ကုိ software + hardware အျဖစ္ စဥ္းစားၾကည့္လုိက္ပါ။ သူ႔ကုိ အယူအဆ တခုခုကုိ နားခ်မယ္ ဆုိပါစုိ႔။ (hardware + software) က လက္ခံမွသာ ရတာပါ။ ဆုိပါစုိ႔… အခု ႏွင္းဆီက ဘာသာေရးေတြကုိ မယံုၾကည္ဘူး ဆုိပါစုိ႔။ ခုခ်ိန္မွာ ဘာသာမဲ့ရတာက စိတ္ပင္ပန္းလြန္းတယ္၊ အားကုိးရာ မဲ့လြန္းတယ္လုိ႔ ခံစားမိျပီး ဘာသာတခုခုကို ကုိးကြယ္ခ်င္ရင္ေတာင္ ဘာသာရွိသူ ျဖစ္လာခ်င္ရင္ေတာင္ ျဖစ္လာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဘာလုိ႔တုန္း ဆုိေတာ့ ႏွင္းဆီ မယံုႏုိင္တဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြကုိ ယံုခ်င္တယ္ဆုိျပီး အတင္းလုပ္ယူလုိ႔မွ မရတာ။ ႏွင္းဆီ ၾကီးျပင္းခဲ့တဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္၊ ႏွင္းဆီ ဖတ္ခဲ့တဲ့ စာအုပ္ေတြ၊ ေပါင္းခဲ့တဲ့ အေပါင္းအသင္းေတြ ရယ္ ႏွင္းဆီရဲ႕ ဗီဇရယ္ အဲဒါေတြ အားလံုးရဲ႕ ရလဒ္ (software + hardware ၾကီးေပါ့) … အဲဒါေတြက ဘာသာေရးကို ဘာသာေရးဆုိတာကုိ ခ်က္ျခင္းၾကီးေတာ့ ဘယ္လုိမွ လက္ခံႏုိင္မွာ မဟုတ္ဘူး။ ဒီေတာ့ ခုေလာေလာဆယ္မွာ “ဘာသာရွိ ျဖစ္ခ်င္တဲ့ ဆႏၵ” (Will) ရွိေနရင္ေတာင္ အဲဒီ့ Will အတိုင္း မျဖစ္ႏုိင္ေတာ့ဘူး။ ဥပမာ အတိတ္က ႏွင္းဆီဖတ္ခဲ့တဲ့စာေတြရယ္၊ ႏွင္းဆီရဲ႕ ေတြးေခၚႏုိင္တဲ့ဗီဇရယ္က ဘာသာေရးကို လက္မခံနဲ႔လုိ႔ ျပဌာန္းလိုက္သလို ျဖစ္သြားျပီ။ ခုခ်ိန္မွာ ဘာသာရွိခ်င္တဲ့ ဆႏၵ ျဖစ္ေနလုိ႔ မရေတာ့ဘူး။ အရုိးစြဲသြားျပီ။ အဲလိုပဲ ဘာသာရွိတဲ့ လူတေယာက္ကုိလည္း ဘာသာမဲ့ဖုိ႔ ႏွင္းဆီက ဘယ္ေလာက္ပဲ စည္းရံုးစည္းရံုး...ကုိယ္သြင္းေပးလုိက္မယ့္ Inputေတြ (နားခ်မယ့္ အယူအဆေတြ) နဲ႔ နားအခ်ခံရတဲ့သူ (hardware+ softwareၾကီး) က အလုပ္မလုပ္တတ္ရင္ သူကုိယ္တုိင္က ဘာသာမဲ့ ျဖစ္ခ်င္ေနရင္ေတာင္ ခ်က္ျခင္းၾကီး ျဖစ္လာႏုိင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ဦးေႏွာက္တုိ႔ အေတြးတို႔ကို တျဖည္းျဖည္းခ်င္း ေျပာင္းယူရင္ေတာ့ ရႏုိင္တာေပါ့။ ဒီေနရာမွာ “ေျပာင္းယူလုိ႔ ရႏုိင္တယ္” ဆိုတာကုိ ျပျပီး လြတ္လပ္မွႈ ရွိေသးတယ္ ကုိယ္ျဖစ္ခ်င္သလို ျဖစ္ႏုိင္ေသးတယ္လုိ႔ ျမင္ႏုိင္ပါေသးတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီ့ ေျပာင္းလိုစိတ္ေလး ျဖစ္လာတာကိုက Nature ေတြ Nurture ေတြ၊ အတိတ္က လုပ္ရပ္ေတြနဲ႔ မကင္းႏုိင္ပါဘူး”


ကုိုကုိတုိ႔ အုပ္စုက ေဇာ္ေဇာ္က ေဟာေဟာဒုိင္းဒုိင္းနဲ႔ ထေျပာျပန္တယ္ “ဟာဗ်ာ။ ႏွင္းဆီကလဲ။ ထားပါေတာ့။ က်ေနာ့္ အားလပ္ရက္ ကမ္းေျခကုိ သြားျပီးအပန္းေျဖဖုိ႔ စဥ္းစားထားတာမွာ အေျခအေနေတြ အားလံုးက ေခ်ာင္းသာကုိ သြားဖုိ႔ အေျခအေန ေပးေနတယ္ဗ်ာ။ အဲဒီ့ အခ်ိန္မွာ ႏွင္းဆီက လာေျပာမယ္။ အေျခအေနေတြအရ က်ေနာ္ ေခ်ာင္းသာကုိ သြားကုိ သြားရမယ္လို႔။ ဘယ္ရမလဲ။ က်ေနာ့္မွာ Free Will ရွိတယ္။ Free Will ရွိေၾကာင္း ျပခ်င္တယ္။ က်ေနာ္ ေခ်ာင္းသာကုိ မသြားေတာ့ဘူးလုိ႔ ဆံုးျဖတ္လိုက္လို႔လည္း ရတာပဲ။ ကဲ…ဘာေျပာခ်င္ေသးလဲ”

သက္ရွိႏွင္းဆီေလး ခဏျငိမ္သြားတယ္။ ကုိကုိ႔ ေခါင္းထဲမွာေတာ့ Determinism ေတြ Free Will ေတြ မရွိေတာ့ဘူး။ ႏွင္းဆီ ဆီကုိ စိတ္ပ်ံ႕လြင့္ေနတယ္။ ေၾသာ္..ႏွင္းဆီ။ ႏွင္းဆီရဲ႕ သူမ်ားနဲ႔ မတူတဲ့ အေတြးအေခၚေတြေၾကာင့္ တခ်ိဳ႕ကလည္း ႏွင္းဆီကုိ အျမင္ကတ္ၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဘယ္သူေတြ အျမင္ ဘယ္လုိပဲ ကတ္ပါေစ၊ ကုိကုိကေတာ့ ႏွင္းဆီကုိ ခ်စ္ေသာမ်က္စိနဲ႔ပဲ ၾကည့္ေလ့ရွိတယ္။ အခုလည္း ေဇာ္ေဇာ္က ေခ်ာင္းသာကိစၥကုိ ေမးခြန္းထုတ္လိုက္ျပီ။ ႏွင္းဆီ ဘယ္လုိ ေျဖမလဲ? ခုေလာေလာဆယ္မွာ ျပိဳင္ဘက္ ျဖစ္ေနေပမဲ့လည္း ကုိကုိကေတာ့ ႏွင္းဆီေျပာမယ့္စကားကုိ ခ်စ္ေသာ ႏွလံုးသားနဲ႔ နားဆင္ဖုိ႔ အသင့္။

ႏွင္းဆီကေတာ့ ဆက္ေျပာေနတယ္။ “ဘာသာေရးေတြရဲ႕ Determinism ကုိ ခဏဖယ္ထားရင္ Determinism ဆုိေပမဲ့ ႏွင္းဆီတုိ႔ဟာ ရုပ္ရွင္ထဲက ဇာတ္ေကာင္ေတြလို အေသေတြေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ရုပ္ရွင္ထဲက ဇာတ္ေကာင္ေတြထက္ ဂိမ္းထဲက ဇာတ္ေကာင္ေတြနဲ႔ ပုိတူပါလိမ့္မယ္။ Nature နဲ႔ Nurture က ႏွင္းဆီတုိ႔ကုိ input ေတြ ေပးျပီး ကစားေနပါလိမ့္မယ္။ ေခ်ာင္းသာကိစၥကုိ ဟပ္မိေအာင္ ေနာက္တမ်ိဳး ဘယ္လုိ ေျပာရပါ့မလဲ။ ကြန္ပ်ဴတာ ပရုိဂရမ္းမင္း ကုိ ေလ့လာဖူးရင္ေတာ့ If..Else statement ေတြကုိ သိပါလိမ့္မယ္။ အင္း…အဲဒါက ခ်ေရးျပမွ ရမွာဆုိေတာ့ ဘယ္လို ရွင္းျပရပါ့မလဲ” ႏွင္းဆီစကား ခဏရပ္သြားတယ္။

ဦးကုိုိက “ေရာ့၊ သမီး…marker” ဆိုျပီး ယူလာေပးတယ္။ ႏွင္းဆီက marker ကုိ ယူေပမဲ့ မေရးဘူး။ “ႏွင္းဆီ မေရးျပေတာ့ဘူး။ ရွင္းျပဖုိ႔ အၾကံရျပီ။ ဆိုပါစို႔ ေခ်ာင္းသာကုိ သြားမယ္ မသြားဘူး “will (သြားလိမ့္မယ္)” နဲ႔ “will not” ေပါ့။ အဲလိုမ်ိဳးေပါ့။ Program ေရးထားခံရတယ္လုိ႔ သေဘာထားၾကည့္။ Will (သြားလိမ့္မယ္) အတြက္လည္း ေရးထားမယ္။ မလုပ္ဘူးလုိ႔ ဆံုးျဖတ္မယ့္ will not အတြက္လည္း ေရးထားလိမ့္မယ္။ လုပ္ရင္ ဘာျဖစ္ မလုပ္ရင္ ဘာျဖစ္ ဆုိျပီး ႏွစ္မ်ိဳးလံုး ေရးထားလိမ့္မယ္။ ဟုတ္ျပီ။ ေခ်ာင္းသားကုိ သြားဖုိ႔ ဆံုးျဖတ္တဲ့ “will (သြားလိမ့္မယ္)” ရဲ႕ ေအာက္မွာ condition ထပ္စစ္မယ္။ ကုိေဇာ္ေဇာ္ဟာ မခံခ်င္စိတ္နဲ႔ free will ရွိေၾကာင္း ျပခ်င္ မျပခ်င္ ဆုိတဲ့ condition။ အဲဒီ့ condition မွာ yes ဆုိရင္ (မခံခ်င္စိတ္ရွိတယ္ဆိုရင္) မူလဆံုးျဖတ္ခ်က္နဲ႔ ေျပာင္းျပန္လုပ္မွာမို႔ “will not” လမ္းေၾကာင္း ေခ်ာငး္သာကုိ မသြားေတာ့ဖူး ဆုိတဲ့ လမ္းေၾကာင္းထဲကုိ ျပန္ေရာက္သြားလိမ့္မယ္။ ဆိုလိုတာက ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို ျပန္ျပန္လိမ့္မယ္။ သေဘာက ေခ်ာင္းသာကုိ သြားမယ္ဆုိရာကေန မသြားေတာ့ဘူးလို႔ ဆံုးျဖတ္လိုက္ခ်င္းဟာ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ဆံုးျဖတ္လိုက္တာ မဟုတ္ဘူး။ Free Will ရွိေၾကာင္းျပခ်င္လုိ႔ ကုိေဇာ္ေဇာ္ရဲ႕ မခံခ်င္စိတ္ရဲ႕ ျပဌာန္းမွႈ အရ ဆံုးျဖတ္လုိက္ျခင္းမဟုတ္လား။ ဆိုလိုတာက ေရြးခ်ယ္လို႔ေတာ့ ရတယ္။ ပရုိဂရမ္ထဲမွာ စီးဆင္းတဲ့ flow ေတာ့ ေျပာင္းခ်င္ေျပာင္းသြားမယ္။ ဒါေပမဲ့ ဒါဟာ ပရုိဂရမ္ထဲက ေန ထြက္သြားႏုိင္တာမ်ိဳး မဟုတ္ပါဘူး။ ကစားခံေနရတဲ့ ဂိမ္းဇာတ္ေကာင္ သေဘာမ်ိဳးပါပဲ။ ပရုိဂရမ္က လူတေယာက္ ေရြးခ်ယ္လာမယ့္ လမ္းေၾကာင္းတုိင္းအတြက္ ေရးထားတယ္ ဆုိပါေတာ့။”


ေဇာ္ေဇာ္က မျပီးေသးဘူး။ “ကမၻာၾကီးကုိ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေလးေထာင္ ဆီကုိ ျပန္ရစ္လိုက္မယ္ဗ်ာ။ Time machine နဲ႔ ျပန္သြားလိုက္မယ္။ အဲဒီ့မွာ အဲဒီ့တုန္းက လူေတြ အကုန္လံုး ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကို ျပင္ခြင့္ရမယ္။ အဲဒါဆိုရင္ ခုခ်ိန္မွာ ကမၻာၾကီးက ဒီ version အတုိင္းပဲ ရွိေနဦးမလား။ ဆိုလိုိတာက အခု အျဖစ္အပ်က္ေတြ အတိုင္းပဲ အားလံုးျဖစ္ေနမွာလား။ ဒါမွမဟုတ္ ေျပာင္းသြားမွာလား”

ေဇာ္ေဇာ့္ႏွယ္…လွ်ာရွည္ရန္ေကာ။ ႏွင္းဆီေလးေတာ္ေတာ္ ေမာေရာေပါ့။ ကုိကုိ႔အေတြးေတြကေတာ့ စကားရည္လုပြဲမွာ မရွိေတာ့ဘူး။ ေနာက္ထပ္ ရင္ေမာစရာ တခုဆီကုိ ေရာက္သြားျပန္တယ္။ ႏွင္းဆီခုိင္ရဲ႕ မိဘေတြက သူနဲ႔ သေဘာမတူတဲ့ ကိစၥ။

ခဏေနေတာ့ ႏွင္းဆီခုိင္ရဲ႕ အသံကုိၾကားမွ ကုိကုိ သတိျပန္ဝင္လာတယ္။ “ဘာသာေရးေတြရဲ႕ Theological determinism ဆိုရင္၊ ဗ်ာဒိတ္ေတြ အတိအက် ေပးလို႔ရတဲ့ hard determinism ဆုိရင္ ေတာ့ မွတပါး အျခားမရွိဆုိတဲ့ ဒီအျဖစ္အပ်က္ေတြအတိုင္း ျဖစ္ေနမွာပါ။ အဲဒါဆုိ ျပန္ရစ္လည္း ဒီအခ်ိန္ျပန္ေရာက္တဲ့အခါ ႏွင္းဆီတုိ႔ စကားရည္လုပြဲ လာႏႊဲေနရမွာပါ။ ဒါေပမဲ့ soft determinism ဆုိတာ ရွိပါေသးတယ္။ အဲဒါကမွ ႏွင္းဆီ လက္ခံႏုိင္တဲ့ determinism ပါ။ အဲဒါက ဘာလည္းဆုိေတာ့ ကမၻာၾကီးကို အတိတ္ဆီကုိ ျပန္ရစ္လုိက္ျပီး ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြ ျပင္လိုက္ရင္ ကမၻာၾကီးရဲ႕ အျဖစ္အပ်က္ေတြက အမ်ားၾကီး ေျပာင္းလဲသြားပါလိမ့္မယ္။လက္ရွိအခ်ိန္ကုိ ျပန္ေရာက္လာတဲ့အခါ ႏွင္းဆီဆိုတဲ့ ေကာင္မေလးေတာင္ ရွိလာခ်င္မွ ရွိလာေတာ့မွာပါ။ ဒါေပမဲ့ အမ်ားၾကီး ေျပာင္းသြားတယ္ ဆိုေပမဲ့ ပရိုဂရမ္ၾကီးရဲ႕ တျခားလမ္းေၾကာင္းအတိုင္း တျခား flow အတိုင္း ျဖစ္သြားတဲ့ သေဘာပါ။ ဂိမ္းေဆာ့တဲ့ အခါ တပြဲနဲ႔ တပြဲ ထပ္တူ မက်တဲ့ သေဘာမ်ိဳးေပါ့။ ဇာတ္လမ္း ဇာတ္ကြက္ အေသးစိတ္ေတြေတာ့ ေျပာင္းသြားလိမ့္မယ္။ ကမၻာၾကီးမွာ ရွိတဲ့ နုိင္ငံ စုစုေပါင္း အေရအတြက္ေတြ ဘာညာေတြ ေျပာင္းခ်င္ ေျပာင္းသြားလိမ့္မယ္။ ဒါေပမဲ့ လူေတြ အတၱအက်ိဳးအတြက္ ျပိဳင္ဆုိင္ေနၾကတယ္ လွႈပ္ရွားေနၾကတယ္၊ survival အတြက္ ရုန္းကန္ေနၾကတယ္ ဆုိတဲ့ ဇာတ္လမ္းေက်ာရုိးကေတာ့ ေျပာင္းမွာ မဟုတ္ပါဘူး။ ပရုိဂရမ္ ဆိုတဲ့ Nature + Nurture ရဲ႕ ျပဌာန္းမွႈေအာက္ကေတာ့ လြတ္မသြားပါဘူး။ အခုကမၻာၾကီးနဲ႔ ဇာတ္ကြက္ေတြ တူေတာ့မွာ မဟုတ္ဘူး။ ေက်ာရုိးကေတာ့ တူေနလိမ့္မယ္။ Flow ေတြ အမ်ားၾကီးရွိတဲ့ programၾကီး ထဲက တျခား flow ကုိ ေရာက္သြားတာကုိး”

ႏွင္းဆီေျပာျပီးေတာ့ ခဏ တိတ္သြားတယ္။ ဒါေပမဲ့…

အလို။ ၾကားသားမိုးၾကိဳး။ မ်က္စိရွိလို႔သာ ျမင္ရတယ္။ မင္းမင္းက ေျပာဖုိ႔ ထေနျပီ။ ေျပာခ်င္တာေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားလာပံု ရတယ္။
“Compatibilism ဗ်ာ။ ပါေမာကၡ ..ဟုိဟာဗ်ာ။ ပါေမာကၡ ဟုိဟာ၊ ထားေတာ့။” ေအာက္က ေက်ာင္းသားတခ်ိဳ႕က လွမ္းေအာ္တယ္။ “ပါေမာကၡ ဦးကုိုိ” လို႔ လွမ္းေအာ္ၾကတယ္။ တကယ္ေတာ့ လွမ္းေနာက္တာ။
မင္းမင္းက ဆက္ေျပာတယ္။ “ဦးကုိ မဟုတ္ဘူး။ သူမဟုတ္ဘူး။ ထားေတာ့။ က်ေနာ္ ဖတ္ဖူးတာ။ “will not” နဲ႔ “cannot” မတူတာကုိ ေျပာမွာ။ က်ေနာ့္လက္ထဲမွာ…တေယာက္ေယာက္လက္ထဲမွာ ဟုိဟာရွိတယ္ဗ်ာ။ ဟုိဟာ ရွိတယ္”
ေက်ာင္းသားေတြ ဝါးကနဲ ပြဲက်သြားျပန္တယ္။ မင္းမင္းကေတာ့ ဆက္ေျပာတယ္။ “က်ေနာ္လက္ထဲမွာ ခၽြန္ထက္တဲ့ ေဘာပင္တခုကုိ က်ေနာ္က ကုိင္ထားမယ္။ တျခားတေယာက္က ေတာ့ လက္ႏွစ္ဘက္လံုး ျပတ္ေနတယ္။ သူကလည္း ေဘာပင္ တခုကုိ ကုိင္ထားမယ္”
လက္ႏွစ္ဘက္ ျပတ္ေနတဲ့လူက ေဘာပင္ကုိ ကုိင္ထားမယ္ ဆုိိလု႔ိ ေက်ာင္းသားေတြ ပြဲက်သြားျပန္တယ္။
“မဟုတ္ဘူး က်ေနာ္ဆုိလိုတာကဗ်ာ။ က်ေနာ္က အဲဒီ့ေဘာပင္နဲ႔ က်ေနာ့္မ်က္လံုးကုိ ထိုးပစ္ႏုိင္စြမ္း ရွိတယ္။ ဒါေပမဲ့ က်ေနာ္မထိုးဘူး။ အဲလိုပဲ လက္ႏွစ္ဘက္ျပတ္ေနတဲ့ လူကလည္း မ်က္လုံးကုိ ေဘာပင္နဲ႔ ထုိးႏုိင္မွာ မဟုတ္ဘူး။ ဒါေပမဲ့ မတူဘူး။ တူေပမဲ့ မတူဘူး။ က်ေနာ္ ဘယ္လိုေျပာရင္ ေကာင္းမလဲ” မင္းမင္း ေျပာခ်င္တာကို လိမ့္ပတ္လည္ေအာင္ မေျပာႏုိင္ပဲ ျဖစ္ေနတယ္။ အဲဒီ့အခ်ိန္မွာ မုိးျပိဳေတာ့တာပဲ။

မိုးျပိဳေတာ့ ဘာျဖစ္သလဲ။ မိုးျပိဳေတာ့ ပြဲပ်က္သြားတာေပါ့။ ပြဲပ်က္သြားေတာ့ ဘာျဖစ္သလဲ။ မင္းမင္းလည္း ၾကိဳးစားျပီး ေျပာမေနရေတာ့ဘူးေပါ့။ နားေထာင္တဲ့သူေတြလည္း ဝဋ္ကၽြတ္သြားတာေပါ့။

တကယ္ေတာ့ မိုးျပိဳတယ္ ဆိုတာက ႏွင္းဆီခုိင္က “မိုး…ေနမေကာင္းဘူးလား” လို႔ အေမးခံရတဲ့ မိုးဆုိတဲ့ ညိဳေခ်ာေကာင္မေလး မူးလဲသြားတာကုိ ေျပာတာပါ။ ေျပးျပီး ထူမ မယ့္သူ ထူမ၊ ယပ္ခတ္ေပးမယ့္သူေပး၊ ဖုန္းသြားဆက္မယ့္သူ ဆက္နဲ႔ ရုတ္ရုတ္ရုတ္ရုတ္ ျဖစ္သြားတာေပါ့။ ပါေမာကၡ ဦးကုိလည္း ပ်ာယာခတ္သြားတာေပါ့။ စကားရည္လုပြဲကလည္း အဲဒီ့မွာတင္ ျပီးသြားတယ္။

(၄)
ႏွင္းဆီခုိင္ကေတာ့ ေဇာ္ေဇာ္ စေပးလိုက္တဲ့ time machine အေၾကာင္းေတြးေနတယ္။ “Time machine ဆုိတာ တကယ္ရွိႏုိင္ပါ့မလား။ အဲလုိသာ ရွိေၾကးဆုိရင္ လူအားလံုးရဲ႕ အခုိက္အတန္႔ေတြ အားလံုးဟာ တေနရာရာမွာ အစဥ္အျမဲ ရွိေနမွာေပါ့။ ရုပ္ရွင္ဇာတ္လမ္းရဲ႕ ဇာတ္ဝင္ခန္းေတြ အားလံုး အျမဲရွိေနျပီး ျပန္ရစ္ၾကည့္လို႔ ရသလုိေလ။ ဒါဆိုရင္ လူေတြဆိုတာကေရာ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိ လူလို႔ထင္ေနတဲ့ screen ေပၚက အရုပ္ေတြလား။ ဒါေပမဲ့ လူေတြရဲက အခ်ိန္ကုိ ျပန္ရစ္ျပီး သြားလုိ႔ ရတယ္ပဲ ထားပါဦး။ လူေတြကိုယ္တုိင္ကေတာ့ အဲဒါကုိ အခ်ိန္ကုိ ျပန္ရစ္ႏုိင္စြမ္း ရွိမယ္ မထင္ဘူး။ ရုပ္ရွင္ဇာတ္ကားထဲက ဇာတ္ေကာင္ေတြေတာင္ သူတုိ႔ကုိယ္ သူတုိ႔ ျပန္ရစ္ၾကည့္လို႔ မရသလိုမ်ိဳးေပါ့။ အဲဒီ့ရုပ္ရွင္ေတြကုိ ဖန္တီးခဲ့တဲ့ လူသားေတြကသာ ေနာက္ကိုရစ္ ေရွ႕ကုိေက်ာ္ လုပ္ႏုိင္တာကုိး။ ဒါဆုိ ရင္ လူသားေတြကုိေရာ ဘယ္သူက ရစ္ၾကည့္ႏုိင္မလဲ။ ျဂိဳလ္သားေတြကမ်ား ရစ္ၾကည့္ႏုိင္မလား။ ကုိယ့္ဘာသာကုိယ္ လိုခ်င္တဲ့ ဇာတ္ဝင္ခန္းကုိ ျပန္ရစ္ၾကည့္လို႔ ရေၾကးဆိုရင္ေတာ့ ကုိကုိနဲ႔ ၾကည္ႏူးစရာ ဇာတ္ဝင္ခန္းေလးေတြကုိပဲ အထပ္ထပ္ ရစ္ၾကည့္ပစ္လုိက္မယ္။”

ႏွင္းဆီခုိင္ ေတြးေနတုန္းမွာပဲ ကုိကုိေရာက္လာတယ္။ မိုးအေၾကာင္း၊ စကားရည္လုပြဲအေၾကာင္းနဲ႔ တျခားအေၾကာင္းေလးေတြ ေျပာၾကတယ္။ လက္ထပ္ဖုိ႔ ကိစၥေရာက္သြားလို႔ ကုိကုိ က ေမးေတာ့

ႏွင္းဆီခုိင္က “သူတုိ႔ သေဘာမတူလည္း ဘာျဖစ္လဲ။ ႏွင္းဆီ သေဘာတူရင္ ျပီးျပီ မဟုတ္ဘူးလား။ တကယ္က လူေတြကသာ ေလာကၾကီးမွာ လူမ်ိဳးေတြ ေလွ်ာက္ခြဲေနတာ။ တကယ္က လူမ်ိဳး ႏွစ္မ်ိဳးတည္းရွိတယ္”

“ဘာလဲ။ လူေကာင္းနဲ႔ လူဆုိးကုိ ေျပာတာလား”
“ဟုတ္ဘူး။ ေယာက်ာ္း နဲ႔ မိန္းမ”
ႏွင္းဆီခုိင္ရဲ အရႊတ္အေနာက္ကုိ ကုိကုိ သေဘာက်သြားတယ္။ “ဟားဟား၊ ၾကံၾကံဖန္ဖန္”

Love-oriented free thinker ႏွင္းဆီေလးက မေျပာမဆိုနဲ႔ သူ႔ႏွင္းဆီႏွႈတ္ခမ္းေလးကို ကုိကုိ႔ႏွႈတ္ခမ္းဆီကုိ ကပ္လိုက္တယ္။ ဒီေတာ့ ကုိကုိ႔အေနနဲ႔ လက္စားေခ်မယ္ဆိုတဲ့ Free Willၾကီး နဲ႔ လက္ဦးမွႈ ယူျပီး ကုိယ္ကစေန စရာ မလိုေတာ့ဘူးေပါ့။

အခု ခ်စ္သူႏွစ္ေယာက္ နမ္းေနတာကေရာ ဓာတ္သေဘာေတြရဲ႕ ျပဌာန္းမွႈလား။ Neuropsychology အရ ဆိုရင္ေတာ့ ခ်စ္သူႏွစ္ေယာက္ အသိရွိရွိနဲ႔ နမ္းတာ မဟုတ္ဘူးလို႔ ဆိုတယ္။ သူ႔ဘာသာသူ ဓာတ္သေဘာေတြ အရပဲ နမ္းနမ္း၊ အသိရွိရွိနဲ႔ပဲ နမ္းနမ္း…အနမ္းထဲမွာ နစ္ေမ်ာေနတဲ့ ခ်စ္သူႏွစ္ဦးကေတာ့ ဒါေတြကုိ ေတြးေနစရာ မလိုေတာ့ဘူးေလ။ ပစၥဳပၸန္မွာ လွိႈက္ဖုိရင္ခုန္မွႈနဲ႔ ေနထုိင္လိုက္ရံုပဲ။
ေကာင္းကင္ကုိ (၂၉.၀၁.၂၀၁၂)