ပညာ

 ပညာ နဲ့ ပတ်သတ်ပြီးတော့ အကြော်သည် အမျိုးသမီးကို ပြန်ချေပကြတာမှာလဲ...... ငွေတို့၊ ဝင်ငွေကောင်းတဲ့ အလုပ်တို့နဲ့ ပြန်ချေပကြတာတွေတော်တော်များများကလည်း ..... အဲဒီ အကြော်သည်ရဲ့ အတွေးအမြင်နဲ့ တကယ်တော့ အတူတူပဲ။ ပညာနဲ့ ငွေပိုရှာလို့ ရကြတာတို့၊ အင်ဂျင်နီယာ တယောက်က အချိန်မရွေး အကြော်ရောင်းလို့ ရပြီး၊ အကြော်သည်က အချိန်မရွေး အင်ဂျင်နီယာ ထလုပ်လို့ မရဘူးဆိုတာတွေ။ 

ပညာကို ငွေ သို့မဟုတ် အလုပ်အကိုင်နဲ့ပဲ ဆက်စပ်လိုက်ကြတာ။ ဒီခေတ်ကမ္ဘာကြီးကိုက အဲလိုဖြစ်နေတာ။ ပညာရှာတာဟာ အလုပ်အကိုင်ရဖို့ ခွေးသွားစိပ်လေးရဲ့ အဓိပ္ပါယ်အဖြစ် ပညာရဲ့ သဘောသဘာဝက သေးသိမ်သွားတာ။

ကျနော် ခဏခဏ ဥပမာ ပေးဖူးတဲ့ ပိုက်သားဂိုးရပ်စ်တို့ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုမှုအရဆိုရင်တော့ ..... သူက ပညာရှာခြင်းကို အိုလံပစ်ပွဲနဲ့ နှိုင်းပြီး ဥပမာ ပေးတယ်။ အိုလံပစ်ပွဲကို လာသူ သုံးမျိုးသုံးစားရှိတယ်တဲ့။ ပထမ တမျိုးက အိုလံပစ်ပွဲမှာ ဈေးလာရောင်းတဲ့သူတွေ။ ငွေရှာဖို့ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ (အလုပ်အကိုင်ရဖို့ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ပေါ့)။ နောက်တမျိုးကကျ လာပြိုင်သူတွေ။ အဲဒါကျ နာမည်အတွက်၊ ဂုဏ်သိက္ခာအတွက်ပေါ့။ ပိုက်သာဂိုးရပ်စ်က အဲဒီနှစ်မျိုးက သဘောမကျဘူး။ နောက်ဆုံး အမျိုးအစားကတော့ အိုလံပစ်ပွဲမှာ လေ့လာဖို့သက်သက်။ (အဲဒါက ..... လောကဓမ္မ သို့မဟုတ် တန်ဖိုးရှိတဲ့အရာတွေကို လေ့လာရုံသက်သက်။ လောက သို့မဟုတ် တခုခုကို လေ့လာဖို့ပါ။ အတွေးအခေါ် ဖြစ်ရင်ဖြစ်မယ်၊ သင်္ချာဖြစ်ရင်ဖြစ်မယ်၊ ဂီတဖြစ်ရင် ဖြစ်မယ်၊ natural philosophy (သိပ္ပံ) ဖြစ်ရင်ဖြစ်မယ်) ဒါပေမယ့် ငွေရဖို့နဲ့ နာမည်အတွက် မဖြစ်ရဘူး။ အလုပ်အတွက် မဖြစ်ရဘူးပေါ့။ ယူကလစ်ကလည်း ..... Geometry သင်ရင် ဘာရမှာလဲ မေးတဲ့ချာတိတ်ကို 3 pence ပေးလိုက်စမ်းလို့ အရွဲ့တိုက်ပြီး ပြောဖူးတယ်။ 

ငယ်ငယ်က ကရာတေးသင်တန်းမှာ ကရာတေးဆရာဆီကို သင်တန်းပြီးရင် ဘာရမှာလဲဆိုတဲ့ သင်တန်းသားကို ဆရာက ကြိတ်ပြီး ပြုံးဖူးတယ်။ ဝါသနာအရ သူ သင်ပေးနေတာ။ ဘာမှလုပ်စားလို့ မရဘူးလေ။ 

လင်းသိုက်ညွန့်ဆိုလည်း ဒါကြောင့် အပေါင်းအနုတ်အမြောက်အစား တတ်ရင် ရပြီလို့ ပြောတာ။ အလုပ်အကိုင်နဲ့ ငွေအတွက်ပဲ ဆိုရင်တော့ သူပြောတာ မမှားဘူးပေါ့။ 

ဒီတော့ ပြန်ချုပ်ရရင် မြန်မာမှာတင်မက ကမ္ဘာမှာပါ ပညာကို အလုပ်တို့ ဝင်ငွေတို့နဲ့ပဲ အများစုက ဆက်စပ်လိုက်တာ။ အဲဒါကို အပြစ်ပြောချင်တာလည်းမဟုတ်။ ကမ္ဘာကြီးကိုက ခေတ်ကြီးကိုက အဲလိုဖြစ်နေတာကိုး။ အကြော်သည်ကိုလည်း အပြစ်ပြောစရာမရှိသလို အကြော်သည်ကို ပြန်ချေပတဲ့နေရာမှာ ဝင်ငွေတွေ၊ အလုပ်တွေနဲ့ ပြန်ချေပသူတွေကိုလည်း အပြစ်မပြောချင်ပါဘူး။ အဲဒီ စနစ်ကြီး အဲဒီ ကမ္ဘာ့ပညာရေးကြီးကို မကြိုက်တာပဲ ရှိတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံကတော့ ပိုဆိုးတာပေါ့။

ရှင်သန်ရပ်တည်ဖို့က တအားကို ခက်ခဲလာတယ်။ ဒီတော့ ပညာဆိုပြီးရှာတဲ့နေရာမှာ ငွေ သို့မဟုတ် အလုပ်ကို ဦးစားပေးလာရတာ မဆန်းဘူး။ ဘဝ လိုအပ်ချက်ပဲ။ ပညာကို ချစ်မြတ်နိုးမှုနဲ့ သင်ယူတာမျိုး မဟုတ်တော့ဘူး။ survival အတွက်ရုန်းကန်ဖို့ tool တခုလို ဖြစ်လာတယ်။ 

ကိုယ်ကိုယ်ုတိင်လည်း အဲဒါကို မကျော်နိုင်ဘူး။ ကျော်ရင် ငတ်တာကိုး။ ဒါပေမယ့် ကိုယ်ကတော့ ပညာဆိုတာ ဘယ်လိုဖြစ်သင့်တယ်၊ ပညာသည် ပညာအတွက်ဆိုတာမျိုး ဖြစ်စေချင်တယ်။ ပညာဟာ ငွေတို့၊ အလုပ်တို့၊ လက်တွေ့အသုံးချနိုင်မှု တခုခုတို့နဲ့ မဆက်စပ်ပဲကို intrinsic value တခုခု ရှိပြီးသာလို့ မြင်တယ်။ သင်္ချာဖြစ်ဖြစ်၊ ဂီတဖြစ်ဖြစ်၊ philosophy ဖြစ်ဖြစ်၊ ချက်ပြုတ်တဲ့ ပညာရပ်ဖြစ်ဖြစ် (အဲဒါက အသုံးချလို့လည်း ရတယ်ဆိုပေမယ့်) အသုံးမချဘဲနဲ့ကို တန်ဖိုးတရပ် ရှိပြီးသားလို့ကို မြင်တယ်။ 

ဒါပေမယ့် ရပ်တည်ရေးအတွက်၊ အလုပ်အကိုင်အတွက် တအားရုန်းကန်နေကြရတော့ လူတွေဟာ အလုပ်အတွက် မလိုအပ်ရင် ပညာကို အချိန်ပေးပြီး မလေ့လာဖြစ်ကြတော့ဘူး။ အဲဒါက အများစုအတွက် အရှိတရားပဲ။ အဲဒါကို လွန်ဆန်ရင် ငတ်ကြရတာများတယ်။ အထူးသဖြင့် မြန်မာပြည်မှာပေါ့။ ဒီတော့ ကိုယ်ကိုယ်တိုင်လည်း မလွန်ဆန်နိုင်ဘူး။

ဒီတော့ ငွေနဲ့ပဲ ဆက်စပ်စဉ်းစားတဲ့ အကြော်သည် ကိုလည်း အပြစ်မတင်ချင်သလို၊ ငွေနဲ့ပဲ အလုပ်နဲ့ပဲ ဆက်စပ် ချေပသူတွေကိုလည်း အပြစ်မတင်ချင်ဘူး။ ကိုယ်တိုင်ကိုယ်က အဲ့စနစ်ကြီးထဲမှာ မျောနေတာမို့။ ဒါပေမယ့် ကိုယ်ကတော့ ရုန်းသာမထွက်နိုင်ပေမယ့်၊ မျောနေပေမယ့် ပိုက်သာဂိုးရပ်စ်ရဲ့ ပညာအပေါ် အမြင်ကို သဘောကျသူ၊ အဲဒီအမြင်ရဲ့ အနှစ်သာရကို သိသူဆိုတော့ ဒီတိုင်း သာမန်မျှောလိုက်သူတွေနဲ့ စာရင် စိတ်ဆင်းရဲရတယ်။ ပိုက်သာဂိုးရပ်စ်တို့အတိုင်း လိုက်မလုပ်နိုင်လို့။ လိုက်လုပ်ဖို့ အချိန်မရလို့ပေါ့။ အငတ်ခံရဲတဲ့ သတ္တိမရှိသေးလို့ပေါ့။ (ဒါတောင် ကိုယ်ဝါသနာပါတာတွေထဲက တချို့ကို နည်းနည်းဖြစ်ဖြစ် လုပ်နိုင်လိုက်သေးပါတယ်။ ခက်တာက ဝါသနာပါတဲ့ လိုင်းတွေများနေလို့)

မောင်သစ်ဆင်းရဲ့ ကျိန်စာဆိုတဲ့ ဝတ္တုတိုကိုတောင် သတိရမိတယ်။ အဖေက ဆရာဝန် ဆိုပေမယ့် ငွေရမယ့် အလုပ်မလုပ်။ သုတေသနပဲ လုပ်တာ။ အဲ့ကျ မွဲတာပေါ့။ အဲဒီမှာ တရက် သူ့သားက ကဗျာရေးတော့ သူ့အဖေက သူ့သားကို အဲဒီထဲ နစ်မွမ်းမသွားစေချင်ဘူး။ အဲဒီမှာ သူ့သားနဲ့ အပြန်အလှန် စကားများကြတော့ သားဖြစ်သူက အဖေ သူတို့လို ငယ်ခဲ့ဖူးလားတဲ့။ သဘောကတော့ သူတို့လို ကျန်တာဘေးချိတ်ပြီး passion နောက်ပဲ ပြင်းပြင်းပြပြ လိုက်ဖူးလား ဆိုတဲ့သဘောပေါ့။ အဲဒီမှာ အဖေဖြစ်သူက ဝုန်းခနဲထပြီး ငယ်ဖူးတယ်ကွဆိုပြီး နံရံမှာ ဂုဏ်ပြုလွှာကို မှန်ဘောင်သွင်းထားတဲ့ ဟာကို လက်သီးနဲ့ ထိုးခွဲလိုက်ရော။ သွေးထွက်သံယိုတွေဖြစ်သွားတာပေါ့။ ပြီးတော့ ပြန်ပြောလိုက်တဲ့ စကားက "“ဒါပါပဲ- သား၊ တကယ်တမ်း အဆုံးရှုံး အစွန့်လွှတ် မခံနိုင်ဘဲနဲ့ ဘာကိုမှ မစွန့်စား ပါလေနဲ့” တဲ့။ 

ကောင်းကင်ကို

မငြိမ်းချမ်းတဲ့ ကမ္ဘာ

 ဟိုတရက်က ရန်ကုန်က လူတယောက်က မန္တလေးသားတွေ ရန်ကုန်ကို စစ်ရှောင်ရင် .... ဘယ်လို တောမကျနဲ့ ဆိုတဲ့ ပုံစံမျိုးနဲ့ သရော်သွားတယ်။ စစ်ရှောင်ရတဲ့ ဒုက္ခဟာ သေပြီး ဝဋ်ကျွတ်သွားသူတွေထက်တောင် ဆိုးရွားနိုင်တဲ့ ဒုက္ခမို့ အဲဒီလို ရေးသူဟာ မလုပ်သင့်တာကို လုပ်တာပဲ။ လူတွေက သူ့ကို ဝေဖန်ကြတာ၊ အောက်တန်းကျတယ်လို့ စွပ်စွဲကြတာတွေက မှန်တယ်။ 

ဒါပေမယ့် အဲဒါတွေထက် ဆိုးရွားသူတွေလည်း ရှိတယ်။ ဟိုလူကမှ သရော်တာနော်။ အတည်ပေါက်ကြီး ဆိုးရွားသူတွေက ဒီမိုကရေစီလိုလားပါတယ်၊ တရားမျှတမှု လိုလားပါတယ်ဆိုတဲ့ အုပ်စုထဲမှာတင် အများကြီး။ ကမ္ဘာ့လူသား အများစုက ကိုယ့်အုပ်စုထိမှ ကွက်နာကြတာပါ။ တချို့ အစ္စလာမ်အဖွဲ့တွေ ကိုယ့်အုပ်စု ထိမှ နာကြ၊ အရေးလုပ်ကြတယ်။ အမေရိကန်ဆိုရင်လည်း သူများနိုင်ငံသားတွေ ဘယ်လောက်သေသေ သူတို့နိုင်ငံသား တယောက်ကို သွားမထိရင် ရပြီ။ ကျွန်တော်တို့ မြန်မာနိုင်ငံရော ဘာထူးလို့လဲ။ ကိုယ့်မထိခင်ကတော့ တနိုင်ငံလုံး စစ်သွေးကြွကြတယ်။ ကချင်မှာ စစ်ဖြစ်တုန်းက (စစ်တပ်ဘက်က မဟုတ်တဲ့ အုပ်စုထဲမှာတောင်) အကုန်ဗုံးကြဲဖို့ ပြောတဲ့သူ တချို့ရှီတယ်။ ရိုဟင်ဂျာတွေ အသတ်ခံရတုန်းကျ နှုတ်ဆိတ်ရုံ၊ ကြားနေရုံလောက်မဟုတ်။ သတ်ခံရသူတွေကိုပါ မုန်းတီး၊ ဆဲဆို၊ ထပ်ပြီး သေစေချင်ကြတာ။ ကာတွန်းဆရာတွေ၊ ကဗျာဆရာတွေ၊ စာရေးဆရာတွေက အစ ခေါင်းဆောင်ဆိုသူတွေ အဆုံးပေါ့ .ရခိုင်မှာ စစ်ဖြစ်တော့လည်း ရခိုင်တွေကို မစာနာပဲ ဆဲကြသူတွေ ရှိတာပဲ။ ဒါပေမယ့်နေရာတကာ ဗမာကချည်း လိုက်ဆဲတာတော့ မဟုတ်။ ရခိုင်တွေ ဆိုရင်ကော အများစုက ရိုဟင်ဂျာကို စာနာကြလို့လား။ victim blaming ထက် ပြင်းထန်တဲ့ဟာမျိုးတွေ ပြောကြတာပဲ။ မုန်းတီးကြတာပဲ။ ဗမာတွေ ထက်တောင် ဆိုးသေးတယ်။ ဗမာတွေကိုလည်း မုန်းတာပဲ။ အဲလိုပြောလို့ မွတ်စလင်တွေကရော တခြားသူတွေကို လူထင်ကြလားဆိုတော့ အများစုက တခြားအုပ်စုဝင်တွေရဲ့ အခွင့်အရေးကို မလေးစားတတ်သူတွေ များတယ်။ သူတို့တွေအားလုံးဟာ အတည်ပေါက်မို့ နှစ်နှစ်ကာကာ ခွဲခြားနေကြတာ၊ မုန်းတီးနေကြတာမို့ ရန်ကုန်နဲ့ မန္တလေး အပျော်အပြက်ခွဲခြားနေတာထက် ပိုဆိုးတယ်နော်။ 

ဒါပေမယ့် မြန်မာတနိုင်ငံတည်း ဖြစ်နေတာတော့ မဟုတ်ဘူး။ မြန်မာနိုင်ငံက နိုင်ငံလူဦးရေနဲ့ယှဉ်ရင် အစွန်းရောက်သူ ပိုများတာ၊ ပညာတတ်ဆိုသူတွေ၊ activist ဆိုသူတွေ ထဲမှာကို အမြင်ကျယ်သူ ပိုရှားတာတော့ ရှိတာပေါ့။ နိုင်ငံအစိုးရတွေ၊ တချို့အဖွဲ့အစည်းတွေကတော့ တူတူပဲ။ 

ခုတလော ကမ္ဘာကြီးမှာ အမြင်ကျဉ်းမြောင်းမှုတွေ၊ မစာနာမှုတွေ၊ သွေးဆာမှုတွေ အရမ်းဖြစ်နေတယ်။ ထိုင်းမှာ .... ပါတီတခု ပိတ်ပင်ခံရတယ်။ UK မှာ မဘသတွေဟာ သတင်းမှားကို အခြေပြုပြီး UK မဘသတွေရဲ့ anti-immigrant ဆန္ဒပြပွဲတွေ ပေါ်လာတယ်။ မြန်မာက ဦးဝီရသူနဲ့တောင် ခပ်ဆင်ဆင်။ ဆော်ဒီအာရေးဘီးယားဟာ ယီမင်မှာ စစ်ဝင်ဆင်နွဲပြီး ပြည်တွင်းစစ်ဖြစ်အောင် လုပ်တယ်။ အမေရိကန်ဟာ ဆော်ဒီက သူ့မဟာမိတ်ဖြစ်တဲ့အတွက် ဘာမှမပြောဘူး။ သူကိုယ်တိုင်လည်း အစ္စရေးရဲ့ လက်လွန်ခြေလွန် ဗုံးကြဲမှုကို မပြောတဲ့ အပြင် အားပေးတယ်။ ဒီနေ့ဆို စာသင်ကျောင်းတကျောင်းကို ဗုံးကြဲလိုက်တယ်။ အဲဒီအောက်မှာ ဗမာပြည်က လူတွေရဲ့ ဗမာစာနဲ့ မန့်ထားတဲ့ ကောင်းတယ်တို့၊ အဲလိုလုပ်ပေးမှ ဆိုတဲ့ မန့်တွေ တွေ့ရတယ်။ တကယ်က နေတန်ယာဟုက မင်းအောင်လှိုင်ထက်ဆိုးတယ်။ ဆေးရုံတွေ၊ ဒုက္ခသည်စခန်းတွေ၊ ကျောင်းတွေကိုက အစ ဗုံးကြဲတာ။ Facebook မှာ ကုလသမဂ္ဂက အလှူခံတဲ့ ကြော်ငြာတချို့တက်လာတယ်။ ဆေးရုံတွေကို ဗုံးကြဲခြင်းဟာ ဗုံးအကြဲခံရလို့ သေသွားသူချည်း မဟုတ်ဘူး။ အလှူခံထားတဲ့ ကြော်ငြာမှာဆိုရင် ကိုယ်ဝန်ဆောင် အမျိုးသမီးတွေက မီးမဖွားနိုင်လို့၊ ဆေးကုသမှု မရလို့ သွယ်ဝိုက်သေဆုံးသူတွေပါ အများကြီးပဲ။ အဲဒါကို ကိုယ့်ဆီက လူတွေက ကိုယ်တိုင်တောင် မအလပေးတဲ့ အဖြစ်ဆိုးမျိုး ခံစားနေရပေမယ့် ..... ဝင်ပြီး ဝမ်းသာကြသေးတာ။ (ဝင်ဝမ်းသာသူတွေက မအလ ဘက်တော်သားတွေချည်း မဟုတ်ဘူး) ဆိုတာ အကြိမ်ကြိမ် လေ့လာပြီးပြီ။ 

ဒါပေမယ့် တခြားနိုင်ငံတွေမှာလည်း အတူတူပဲ။ တခြားနိုင်ငံအစိုး၇တွေမှာလည်း အတူတူပဲ။ ကွာတာ တခုက ကိုယ်တို့ရပ်ဝန်းမှာကျ ကိုယ့်လူမျိုး၊ ကိုယ့်အုပ်စု၊ ကိုယ့်နိုင်ငံ ဆိုတာကို ကျော်ကြည့်နိုင်သူဟာ ပညာတတ်ဆိုသူတွေ၊ activist ဆိုသူတွေထဲမှာပါ ရှားတာ။

ကမ္ဘာမှာကကျ ပါလက်စတိုင်းကို ထောက်ခံတဲ့ ဂျူးတွေ (သာမန် ဂျူးတွေထဲမှာပါ အများကြီးပဲ။) ပညာရှင်ဆိုလည်း ဥပမာ Noam Chomsky ဆို ဂျူးအနွယ်ဝင်ပဲ။ ဒါပေမယ့် ပါလက်စတိုင်းတွေကို ထောက်ခံတယ်။ စာအုပ်တွေတောင် ရေးသေးတယ်။ Julian Assange ဆိုလည်း .... ဒီက activist တွေနဲ့ ယှဉ်ကြည့်တောင် ဒီကလူတွေဟာ ကိုယ့်နိုင်ငံမှာ အဆင်မပြေလို့ အနောက်နိုင်ငံကို ရွှေ့ကြရတာ။ သူကျ ဟိုအနောက်နိုင်ငံတွေမှာ နိုင်ငံသားဖြစ်ပြီးသား၊ အလိုက်သင့်လေး နေသွားရင်တောင် သူ့အရည်အချင်းနဲ့ အခွင့်ထူးခံနိုင်ငံသား ဖြစ်နိုင်ပါလျက်နဲ့ သူ နေစရာ ဘုံပျောက်တဲ့အထိ စတေး၊ ဒုက္ခရောက်တဲ့အထိ စတေးပြီး နိုင်ငံကြီးတွေရဲ့ အစိုးရတွေ မတရားလုပ်တာကို ဖွင့်ချတာ။ ဒါပေမယ့် ဒီမိုကရေစီ လေးစားပါတယ်ဆိုတဲ့ နိုင်ငံကြီးတွေက သူတို့လည်း ထိရော Assange ကို လည်း မညှာဘူး။ ကိုယ်တွေ၊ ကိုယ်တွေဆီက ခေါင်းဆောင်တွေ အနောက်နိုင်ငံသွားဖို့ ကြိုးစားနေရချိန်မှာ (သွားတာကို အပြစ်တင်တာ မဟုတ်ဘူး) Assange ရဲ့ ဂုဏ် ပေါ်လွင်အောင် ယှဉ်ပြတာ။ သူက ဟိုမှာနေခွင့်ရပါလျက် ဒုက္ခခံပြီး ချတာ။ သူ့အဖေဆိုလည်း ပါလက်စတိုင်းကို ထောက်ခံတယ်။ နေတန်ယာဟု အစိုးရက မင်းအောင်လှိုင်ထက် ဆိုးတယ်ဆိုလို့ Hamas ကို ထောက်ခံခိုင်းတာတော့ မဟုတ်ဘူး။ အစ္စရေးအစိုးရကို ဝေဖန်ခြင်းက Hamas ကို ထောက်ခံခြင်းနဲ့ ဘာမှမဆိုင်။ အပြစ်မဲ့သူတွေကို တိုက်ခိုက်တဲ့၊ အီရန်လို အာဏာရှင်တွေရဲ့ ဩဇာကိုနာခံတဲ့ Hamas ကိုလည်း ထောက်ခံစရာအကြောင်းမရှိပါဘူး။

နိုင်ငံရေးအတွေးအခေါ်၊ ကမ္ဘာ့ငြိမ်းချမ်းရေး အတွေးအခေါ် တကယ်မြင့်လာပြီဆိုရင် မြင့်လာသူတွေဟာ ကိုယ့်အုပ်စု၊ ကိုယ့်လူမျိုး၊ ကိုယ့်ဘာသာ၊ ကိုယ့်နိုင်ငံကို ကျော်လွန်ပြီး အမြင်ကျယ်ကြတာပဲ။ အိုင်းစတိုင်းလဲ အဲလိုပဲ။ Barnie Sanders တို့၊ Noam Chomsky တို့ စတီဖင်ဟောကင်းတို့လဲ အဲလိုပဲ။ (သူတို့ဆီမှာလည်း ပညာတတ်ထဲမှာ တရားမျှတမှုဘက်က မရပ်သူတွေလည်း အများကြီးတော့ ရှိပါတယ်။) မြန်မာမှာက အရင်ကဆိုရင်တော့ ပညာတတ်ထဲမှာတောင် တရားမျှတမှုဘက်က ရပ်သူ တော်တော်ရှားတယ်။ အခုတော့ တရားမျှတမှုကို မြတ်နိုးတဲ့ လူငယ်တွေ တော်တော်များလာပါတယ်။ ဒါပေမယ့် လူအများစုကတော့ မြန်မာမှာလည်း လိုတမျိုး မလိုတမျိုးပါ။ ကိုယ်ခံရတဲ့အခါမျိုးမှ အဓမ္မထင်ကြတာ။ ဥပမာ ၂၀၁၇ တုန်းက ကမ္ဘာက ဝင်စွက်မလိုလိုတုန်းက ကိုယ့်ပြည်တွင်းရေး ဝင်မစွက်နဲ့တဲ့။ ကာတွန်းဆရာတွေက အစ UN ကို မုတ်ဆိတ်မွှေးတွေ တပ်ပေးတဲ့ ကာတွန်းတွေ ဆွဲလိုဆွဲ။ အခုကျလည်း UN က ဝင်မပါလို့တဲ့။ မတရးတာကို ကမ္ဘာကြီးက ရပ်ကြည့်နေသယောင်သာ ကြီးကြီးကျယ်ကျယ် ပြောကြတာ။ ကိုယ်တွေတုန်းက ရပ်ကြည့်ယုံတောင် မဟုတ်။ မတရားတဲ့ဘက်ကိုတောင် အားပေးခဲ့ကြသေးတာ။ 

ရေရှည်မှာက ကမ္ဘာကြီးမှာ သတ်ရဲသေရဲ သူတွေထက် Noam Chomsky တို့လို၊ Julian Assange တို့လို လူတွေပဲ ပိုလိုအပ်လာမှာပါ။  

လက်ရှိကမ္ဘာမှာက ကြပ်တည်းလာခြင်းတွေနဲ့ အတူတူ မဘသတွေ တကြော့ပြန် အားကောင်းလာတယ်။ ကမ္ဘာကြီးဟာ အပေါ်ယံ ယဉ်ကျေးသယောင်၇ှိပေမယ့် တောတွင်းဥပဒေသ အတိုင်း သွားနေတုန်းပါ။ အထူးသဖြင့် အာဏာပါဝါကို ဆုပ်ကိုင်ထားတဲ့ အစိုးရတွေ၊ စစ်တပ်တွေ၊ အဖွဲ့အစည်းတွေဟာ တောတွင်းဥပဒေသကို ဆုပ်ကိုင်ထားတုန်းပါ။ 

အဲဒါကို လူတယောက်တည်းနဲ့ ကယ်တင်နိုင်မှာ မဟုတ်။ ဝန်နဲ့အား မျှတမှာလည်း မဟုတ်။ တချို့ကိစ္စတွေမှာဆို ဒီလိုပဲ ရပ်ကြည့်နေလိုက်ရတာပဲ။ ကိုယ့်စိတ်ငြိမ်းချမ်းရေးကိုတောင် မနည်းကြိုးစားနေရတာလေ။ ကိုယ့်စိတ်မှ ငြိမ်းချမ်းအောင် မလုပ်နိုင်ရင်လည်း ပြင်ပလောကကြီး ငြိမ်းချမ်းအောင် စေတနာရှိလာဖို့တောင် ဝေလာဝေး။ ဒီတော့ ကိုယ့်စိတ်ငြိမ်းချမ်းအောင် သူများကို မထိခိုက်စေဘဲ နည်းမှန်လမ်းမှန် ကြိုးစားခြင်းက အပြစ်မဟုတ်ဘူး။ ဒါပေမယ့် .... အကျိုးရလဒ် ချက်ခြင်းထွက်သည်ဖြစ်စေ၊ မထွက်သည်ဖြစ်စေ၊ လူတိုင်း လုပ်နိုင်တာကတော့ ..... အုပ်စုတွေ identity တွေကို ကျော်လွန်ဖို့၊ တအားရက်စက်တဲ့ဘက်မှာ မပါမိစေဖို့နဲ့ အားမပေးမိစေဖို့၊ ကျန်တာတွေကိုတော့ ကိုယ်နိုင်သလောက်ကူညီ၊ ကိုယ်ကူဖို့ မတတ်နိုင်တာတွေကိုတော့ လွှတ်ချထားလိုက်ရမှာပဲလေ။ 

အမုန်းသံသရာကြီးထဲ၊ လောကကိုဖျက်ဆီးနေတဲ့အထဲ ကိုယ်ကိုယ်တိုင် မပါရင်ကို ဟုတ်နေပြီ။ အသိပညာရောမြင့်တဲ့အပြင် ခံနိုင်ရည်ရော စွန့်လွှတ်နိုင်စွမ်းရှိသူတွေကတော့ ဘဝအပျက်ခံပြီး သူများကို ကူကြတာတွေတော့ ရှိတာပေါ့။ 

ဒါပေမယ့် ဘယ်သူတွေ ဘယ်လိုကူကူ ကမ္ဘာကြီးမှာ ပြီးတော့ မြန်မာမှာ တောတွင်းဥပဒေသကတော့ အားကောင်းနေဦးမှာပဲ။ လူအားလုံးနီးပါး ငြိမ်းချမ်းရေး လိုလားလာကြမယ့် ခေတ်အထိပေါ့။

Self Connection (အပိုင်း ၅) - ဗုဒ္ဓဘာသာနဲ့ ဆူဖီထဲက အကောင်းမြင်ဝါဒ

 ၂၀၁၈ ခုနှစ်တုန်းက ရေးပြီး မတင်ခဲ့ဖြစ်တာကို ခုလို ဆိုးဝါးလှတဲ့ ရက်စက်လှတဲ့၊ ကိုယ်စိုက်ပျိုးသလို မရိတ်သိမ်းရတဲ့ ခေတ်ကြီးမှာ၊ မရေရာမှုတွေ များလှတဲ့ ခေတ်ကြီးမှာ ဒီနေ့ညနေ ကိုယ့်ဘာသာပြန်ဖတ်ဖြစ်တယ်။ အဆိုးမြင်အတွေးပဲ ကဲလေ့ရှိတဲ့ ကိုယ့်ကိုယ့်ကိုလည်း သတိပေးရင်းပေါ့။

*****

အကောင်းမြင်ဝါဒမှာလည်း အဆင့်အမျိုးမျိုး ရှိတယ်လို့ထင်တယ်။ ပေါ်လီယာနာရဲ့ အကောင်းမြင်ဝါဒကတော့ နည်းနည်း ပေါ့ရွှတ်ရွှတ်နိုင်နေမလား။

(( ကျွန်တော်ကြိုက်တဲ့ အကောင်းမြင်ဝါဒ - အရှင်ပုဏ္ဏ ))

ကျမ်းတွေအရဆို …. ဆိုးသွမ်းရက်စက်သူတွေ အရမ်းပေါတဲ့ ဒေသတစ်ခုကို အရှင်ပုဏ္ဏဆိုတဲ့ ရဟန်းတစ်ပါးက သာသနာပြု သွားမယ်ဆိုတော့၊ သူ့မှာ လုံလောက်တဲ့ စိတ်နှလုံး အရည်အသွေးရှိမရှိ ဗုဒ္ဓက ဆန်းစစ်ချင်လို့ သူ့ကို မေးခွန်းတွေ မေးတယ်။ အဲဒီလူဆိုးတွေက အရမ်းဆိုးတဲ့လူတွေ၊ ချစ်သားကို ဆဲရင် ဘယ်လိုလုပ်မလဲဆိုတော့… ဆဲတယ်ဆိုတာ လူကိုနာကျင်အောင်လုပ်တာမှ မဟုတ်တာ၊ ခဲတွေနဲ့ ပေါက်၊ တုတ်တွေနဲ့ရိုက်တာမျိုး ဆိုရင်သာ နာကျင်မှာလို့ ပြန်ဖြေတယ်။ စကားလုံးတွေလောက်တော့ သည်းခံမယ်ဆိုတဲ့သဘောပေါ့။

ဒီလိုဆို ခဲတွေနဲ့ ပေါက်လာရင်ရော ဆိုတော့၊ ခဲတွေနဲ့ သာမန် ပေါက်တာက လူကိုသေစေတာမှ မဟုတ်တာ၊ သည်းခံပြီး သာသနာပြုမယ် ဆိုပြီး ပြန်ဖြေတယ်။

ဒါဆို သေစေတဲ့အထိ နှိပ်စက်ရင်ရောလို့ မေးတော့ … တချို့သူတွေဆို အသက်သေဖို့အရေး ကိုယ့်ဟာကိုယ်တောင် အားထုတ်ရသေးတာ၊ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်တောင် သတ်သေရသေးတာ၊ ဒီတော့ လူတိုင်းဟာ သေမှာပဲမို့ အဲဒါကြောင့်လည်း တွန့်သွားပြီး သာသနာမပြုဝံ့စရာ မရှိလို့ ပြန်ဖြေတယ်။ ဒီနေရာမှာ အရှင်ပုဏ္ဏဟာ အကောင်းတွေချည်းပဲ ဖြစ်လာမယ်ဆိုတဲ့ အလွန်အကျွံ အကောင်းမြင်ဝါဒီ၊ အပေါစား အကောင်းမြင်ဝါဒီ မဟုတ်။ အကောင်းရော၊ အဆိုးရော ဖြစ်နိုင်တယ် ဆိုတာကိုပါ တွက်ထားတယ်။ အဆိုးဖြစ်လာခဲ့ရင် ဘယ်လို ရင်ဆိုင်မလဲ၊ ဘယ်လို အသင့်အတင့် နှလုံးသွင်းမလဲ ဆိုတာကိုပဲ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားတာ။

ပြီးတော့ ဖြစ်သမျှအကြောင်း အကောင်းချည်း ဆိုပြီး ကြိုးစားအားထုတ်မှု ကင်းမဲ့တဲ့ အပေါစား အကောင်းမြင်ဝါဒီမျိုးလည်း မဟုတ်။ လုပ်စရာ ရှိတာ၊ သူလုပ်သင့်တာကို အရင်လုပ်ပြီးမှ ဖြစ်လာမယ့် အကျိုးဆက်ကို အကောင်းဖြစ်စေ၊ အဆိုးဖြစ်စေ နောက်တွန့်မသွားအောင်၊ စိတ်တည်ငြိမ်မှု မပျက်ပြားအောင် အသင့်အတင့် နှလုံးသွင်းမယ့် အကောင်းမြင်ဝါဒီမျိုးလို့ ပြောလို့ရတယ်။

ပြီးတော့ တခုခုကို မလုပ်ရဲလို့ မလုပ်ခင်ကတည်းက မလုပ်လိုက်တာ ကောင်းတယ်ဆိုပြီး ကြံဖန်စိတ်ဖြေတဲ့ အကောင်းမြင်ဝါဒမျိုးလည်း မဟုတ်။ လုပ်စရာရှိတာ လုပ်သင့်တာကို မဆုတ်မနစ်တဲ့ဇွဲနဲ့လုပ်ပြီး ဖြစ်လာသမျှ result အပေါ် …. ကိုယ်စိုက်တဲ့အတိုင်း မရိတ်သိမ်းရလည်း အကောင်းမြင်တဲ့ဝါဒပေါ့။

အကောင်းမြင်ဝါဒီဆိုတိုင်း မျှောလိုက်သူလို့ အပေါ်ယံအတွေးလေးနဲ့ ထင်ကြတဲ့သူတွေဟာ ဒီပုံပြင်ကို သတိပြုသင့်ပါတယ်။ အကောင်းမြင်ဝါဒီထဲမှာ အလွယ်တကူ မျှောလိုက်တဲ့သူတွေလည်း ရှိမယ်။ အရှင်ပုဏ္ဏကို အကောင်းမြင်ဝါဒသမားလို့ ပြောလို့ ရပေမဲ့ သူဟာ မျှောလိုက်သူမဟုတ်။

သူ သာသနာပြုတဲ့အခါမှာ အယူမှား (လို့ သူထင်တာတွေကို) ချေဖျက်ရမယ်။ လူတွေရဲ့ နှလုံးသားမှာ တရားဓမ္မထွန်းကားလာအောင် ခက်ခက်ခဲခဲ စည်းရုံးရမယ်။ ရေသာခို မျှောလိုက်ခြင်း မဟုတ်ဘဲ လုပ်သင့်လုပ်ထိုက်တာကို လုပ်ပြီးမှ ဖြစ်လာမယ့် အကျိုးဆက် ဆိုးနေခဲ့ရင်လည်း မတုန်လှုပ်အောင် နှလုံးသွင်းခြင်းပါ။ လုပ်သင့်လုပ်ထိုက်တာကို လုပ်ပြီး ဖြစ်လာမယ့်အကျှိုးဆက်ကို ကိုယ်က ရင်ဆိုင်နိုင်တယ်လို့ ယုံကြည်မှုရှိတဲ့ အဆင့်မြင့် အကောင်းမြင်ဝါဒမျိုးပါ။

အရှင်ပုဏဟာ သူနောက်မတွန့်သွားဖို့အရေး ကြံဖန်ပြီး ဆွဲတွေးတယ်၊ ပိုဆိုးမယ့် အဖြစ်အပျက်တွေနဲ့ အတင်းဆွဲတွေးတယ်လို့ စွပ်စွဲချင်သူတွေလည်း ရှိကောင်း ရှိနိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အတွေးဆိုတာက tool တစ်ခုမို့ ကြိုက်သလို တွေးလို့ ရပါတယ်။ အရှင်ပုဏ္ဏဟာ ပိုဆိုးတဲ့ နှိုင်းရအတွေးနဲ့နှိုင်းပြီး ဒီလောက်မဆိုးသေးပါဘူးလို့ တွေးတာဟာ အတွေးကို tool တစ်ခုလို လှလှပပ အသုံးချသွားတာလို့ပဲ ပြောချင်တယ်။ အရှင် ပုဏ္ဏဟာ စိတ်ဆင်းရဲမယ့် အတွေးကို မတွေးဘဲ၊ အတွေးတွေကို သူလိုသလို filter လုပ်တယ်လို့ စွပ်စွဲလာမယ်ဆိုရင်လည်း တကယ်က လူတိုင်းဟာ အတွေးကို filter လုပ်ကြတာချည်းပါပဲ။ အဆိုးပဲတွေးသူကလည်း အတွေးကို filter လုပ်ကြတာချည်းပဲ။

အဆိုးတွေးမှ အရှိတရားလို့ ထင်နေတာကလည်း မှားပါတယ်။ အဆိုးတွေးသူဟာလည်း filter လုပ်ပြီးတွေးကြတာပါပဲ။ လူဟာ တစ်ချိန်မှာ အာရုံတစ်မျိုးပဲ စိုက်နိုင်တော့ အတွေးတစ်ခုထဲကို ယူပြီး ကျန်တာတွေကို filter လုပ်လိုက်ရတာ မဟုတ်လား။ အဲကွန်းအခန်းထဲမှာ ဇိမ်လေးနဲ့ ထိုင်ပြီး၊ အရသာရှိတဲ့ နေ့လည်စာကို စားနေရပေမဲ့ လွန်ခဲ့တဲ့လက ကားအရောင်းအဝယ်မှာ ဆယ်သိန်းရှုံးတာကို တွေးပြီး စိတ်ပျက်ချင် ပျက်နေမယ်။ တခြားတစ်ယောက်ကတော့ အဲဒိအခြေအနေမှာ အစားအသောက်လေး ကောင်းလိုက်တာလို့ တွေးချင်တွေးနေမယ်။ ဒါပေမဲ့ လူတွေဟာ ဒုတိယ တစ်ယောက်ကို အပေါစားအကောင်းမြင်သမားတို့ (ဒါမှမဟုတ်) အရှိတရားနဲ့ ဝေးနေသူလို့ ပြောတတ်ပေမဲ့၊ ပထမတစ်ယောက် အဆိုးမြင်သမားကိုတော့ အရှိတရားကို သိသူလို့ မြင်တတ်ကြတယ်။ တကယ်ကတော့ အတွေးကို filter လုပ်ကြရတာချင်း အတူတူပဲ။ ကားပြန်ရောင်းတာ ရှုံးတဲ့အကြောင်းတွေးနေသူဟာ အစားအသောက်ကောင်းကြောင်း တွေးဖို့ အပါအဝင် တစ်လောကလုံးကို လျစ်လျူူရှုပြီးအတိတ်က အဆိုးကို ပြန်တွေးနေတယ်။ ပစ္စုပ္ပန်မှာ သက်သောင့်သက်သာ ဖြစ်နေတဲ့ အရှိတရားနဲ့တောင် ကင်းကွာနေသေးတယ်။ အဆိုးမြင်သမားက တစ်လောကလုံးကို လျစ်လျူရှှုပြီး သူ့ကားအရောင်းအဝယ်ကြောင်း တွေးနေသလို၊ အကောင်းမြင် သမားကတော့ တစ်လောကလုံးကို လျစ်လျူရှှုပြီး သူ့အစားအသောက်ကောင်းကြောင်း ပစ္စုပ္ပန်ကို အာရုံစိုက်နေတယ်ဆိုတာမှာ ဘယ်သူက အရှိတရားနဲ့ ပိုနီးသလဲ။ ဘယ်သူက လိမ္မာရာကျသလဲ။ filter လုပ်ရတာချင်း အတူတူဆိုရင်တောင် ဘယ်သူက ပိုအမြော်အမြင်ရှိသလဲ။

ဒီတော့ စိတ်ချမ်းသာဖို့ဆိုရင် စိတ်ဆင်းရဲမှ ဉာဏ်ရင်မြင့်တယ်တို့၊ စိတ်ဓာတ်ကျနေမှ ဉာဏ်ရင်မြင့်တယ်ဆိုတဲ့ အယူအဆတွေကိုလည်း ဖျောက်ဖို့လိုပါတယ်။ နို့မို့ဆိုရင် ကိုယ့်စိတ်က ဉာဏ်ရင်မြင့်မှှုကို စွဲလမ်းနေတာေြှကာင့် (ဒါမှမဟုတ်) တခြားလူတွေက ကိုယ် ဉာဏ်ရည်မြင့်တယ်လို့ ထင်လာစေဖို့အတွက် အမြဲ စိတ်ဓာတ်ကျနေရာ၊ စိတ်ဓာတ်ကျပြနေရတော့မှာပါ။ ဘယ်တော့မှ လွတ်မှာမဟုတ်။ ဗုဒ္ဓတို့၊ အိုင်းစတိုင်းတို့၊ စတီဖင်ဟောကင်းတို့ဟာလည်း အမြဲ စိတ်ဓာတ်ကျနေကြတဲ့သူတွေ မဟုတ်ပါဘူူး။ လောကကြီးကို နေရာတကာ အဆိုးလိုက်မြင်သူတွေ မဟုတ်ကြပါဘူး။ အဆိုးမြင်သင့်တာကိုမြင်ပြီး အဲဒီအဆိုးတွေကိုလည်း တည်တည်ငြိမ်ငြိမ် ရင်ဆိုင်နိုင်အောင် နှလုံးသွင်းကြသူတွေပဲဖြစ်တယ်။

ရူမီရဲ့ အကောင်းမြင်ဝါဒ

ရူမီရဲ့ ဧည့်ဂေဟာ ကဗျာကလည်း အဲဒီလိုမျိုး အကောင်းမြင်ဝါဒပဲ။ ရူမီရဲ့ ကဗျာထဲက သဘောတရားကို အကောင်းမြင်ဝါဒလို့ နာမည်တပ်မယ်ဆိုရင် အဲဒါဟာ အရာရာကို လက်ခံရင်ဆိုင်ရဲတဲ့အကောင်းမြင်ဝါဒမျိုးပါ။

The Guest House

This being human is a guest house.

Every morning a new arrival.

A joy, a depression, a meanness,

some momentary awareness comes

as an unexpected visitor.

Welcome and entertain them all!

Even if they are a crowd of sorrows,

who violently sweep your house

empty of its furniture,

still, treat each guest honorably.

He may be clearing you out

for some new delight.

The dark thought, the shame, the malice.

meet them at the door laughing and invite them in.

Be grateful for whatever comes.

because each has been sent

as a guide from beyond.

— Jellaludin Rumi

ရူမီရဲ့ ကဗျာကို ကြည့်လိုက်ရင် အရာရာဟာ အကောင်းတွေပဲ ဖြစ်လာလိမ့်မယ်လို့ ရေးမထားဘူး။ Depression တို့ sorrow တို့ ကြုံရမယ်။ “Even if they are a crowd of sorrows, who violently sweep your house” အဲဒီစာသားတွေကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် သူ့အမြင်ဟာ အလွန်အကျွံ အကောင်းမြင်ဝါဒ မဟုတ်မှန်း သိသာတယ်။ အဆင့်နိမ့်တဲ့ အကောင်းမြင်ဝါဒဆိုရင်တော့ လောကမှာ အမြဲ ကောင်းတာတွေပဲ ဖြစ်လာလိမ့်မယ်လို့ မျှော်လင့်ချက်အမှားမျိုး ထားကောင်းထားမယ်။ အရှိတရားနဲ့ ကင်းလွတ်နေမယ်။ ရူမီရဲ့ အကောင်းမြင်ဝါဒမျိုးက အဲလိုမဟုတ်ဘူး။ ပျော်စရာတွေရော၊ ကိုယ့်ဘဝ ကို ဗြောင်းဆန်သွားစေမယ့် အရာတွေလည်း ကြုံရမယ်။ ဘယ်ဟာကြုံကြုံ မတုန်လှှုပ်ဘူး၊ မတုန်လှှုပ်အောင် ကြိုးစားပါ ဆိုတဲ့ အကောင်းမြင်ဝါဒမျိုး။ အကောင်းတွေချည်းပဲ ဖြစ်လာမှာလို့ စွတ်ယုံကြည်ခိုင်းတာမျိုး မဟုတ်ဘဲ အကောင်းတွေလာလာ အဆိုးတွေလာလာ တည်တည်ငြိမ်ငြိမ်နဲ့ ရင်ှဆိုင်နိုင်မယ့် စိတ်နှလုံး မွေးခိုင်းတာမျိုး။ အကောင်းတွေရော၊ အဆိုးတွေရော ဖြစ်လာနိုင်တယ်လို့ ရေးထားတာမို့ အရှိတရားနဲ့ လွတ်နေတဲ့ အကောင်းမြင်ဝါဒမျှိုး မဟုတ်ဘူးရယ်။ ပြီးတော့ အဲဒါတွေဟာ အမြဲဖြစ်မနေဘူး။ တလှည့်စီ လာမယ်ဆိုတဲ့သဘောလေး။ ရူမီကတော့ အစ္စလာမ်ဘက်က စိတ်အတွင်းပိုင်းကို အဓိက ထားတဲ့ ဆူဖီပေါ့။ ဆူဖီဟာ အစ္စာလမ်ဆိုပေမယ့် mainstream အစ္စလာမ်နဲ့ သိပ်မတူဘဲ ဇင်ဗုဒ္ဓဘာသာတို့၊ တာအိုတို့နဲ့ ပိုဆင်တယ်။

ရူမီရဲ့ အကောင်းမြင်ဝါဒကို ဗုဒ္ဓဘာသာစကားအရ ဆိုရင်တော့ အသင့်အတင့် နှလုံးသွင်းခြင်းလို့ ပြောရမယ်။

guest house လို့ သုံးနှုင်းထားခြင်းအားဖြင့် မျိုးစုံလာမယ်ဆိုတဲ့သဘော။ ပြီးတော့ ခဏပဲ ဆိုတဲ့သဘော။ အပျော်မှာလည်း အရမ်းမတွယ်ငြိ၊ depression မှာလည်း အရမ်းမတွယ်ငြိပဲ …. ကြုံတုန်းကြုံခိုက်မှာ ဧည့်သည်လို့ပဲ အသင့်အတင့် နှလုံးသွင်းခိုင်းတဲ့သဘော။

ကောင်းကင်ကို (၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် ရေးခဲ့သည်။ တကယ်တော့ မက်ဆင်ဂျာမှာ မိတ်ဆွေတယောက်ကို အဲဒီတုန်းက လက်တန်း စာရိုက်ပြောပြဖူးတဲ့ဟာကို ပို့စ်အဖြစ် ပြန်ပြောင်းထားခဲ့တာ

တရားမျှတခြင်းနဲ့ ပတ်သတ်လို့

 လောကကြီးမှာ တရားမျှတမှု တကယ်ရှိလားဆိုရင် လောကကြီးကို မပြောပါနဲ့။ ကိုယ့်ဘဝတခုစာတောင် တရားမျှတမှုက မရှိပါဘူး။ တကိုယ်စာဆန်တဲ့ မတရားမှုလေးတွေဆိုရင် ကူပြောပေးမယ့်သူတွေလည်း ရှိမှာမဟုတ်ပါဘူး။ အရေအတွက်က တစ်ယောက်တည်း ဖြစ်နေတာကိုး။ တစ်ယောက်စာအတွက် တရားမျှတမှုက လောကကြီးအဖို့တော့ ဘာမှအရေးမကြီးသလိုပဲ။ ကိန်းဂဏန်းတခုသက်သက်ပဲ ဖြစ်နေမှာပေါ့။
လူတစုအတွက် မတရားမှုဖြစ်လာပြီဆိုရင်တော့ လောကကြီးက နည်းနည်းဂရုစိုက်လာပြီ။ ပြန်ထိန်းညှိဖို့ ကြိုးစားလာတာတွေ ပေါ်လာပြီပေါ့။ ဒါတောင်မှ အရေအတွက်နည်းနေရင်၊ soft power ရော hard power ပါ ချို့တဲ့သူတွေဆိုရင် လောကကြီးက ဂရုမစိုက်ပါဘူး။ ကမ္ဘာနဲ့ယှဉ်ရင် မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ အဖြစ်အပျက်ကိုကြည့်။ အရေအတွက်နဲ့ ပါဝါ မရှိတော့ ဘယ်သူမှ သိပ်ဂရုမစိုက်။ မြန်မာနဲ့ ယှဉ်ရင် ရိုဟင်ဂျာတွေကိုကြည့် (ဒါတောင်မှ ရိုဟင်ဂျာတွေကို အခြေအနေအရဖြစ်စေ၊ တချို့ကတော့ နိုင်ငံရေး ဝင်ကစားချင်လို့ ဖြစ်စေ၊ တကယ်ပဲ စာနာလို့ဖြစ်စေ၊ အနုနည်းနဲ့ ကယ်ပေးဖို့ အသံထွက်ပေးဖို့ ကမ္ဘာကြီးက ကြိုးစားပေးကြသေးတယ်။ အဲဒိနေရာမှာ လူသိန်းဂဏန်းမဟုတ်ဘဲ လူရာဂဏန်း ထောင်ဂဏန်းပဲ ဖြစ်ကြည့်ပါလား။ လောကကြီးက သိပ်ဂရုစိုက်မှာမဟုတ်ဘူး။)
တရားမျှတမှုဆိုတာ လူတွေသတ်မှတ်ထားတဲ့ အရာ။ လူလုပ်တရား။ လူလုပ်စံနှုန်း။ သဘာဝမှာ အဲဒါမရှိဘူး။ ဒါပေမယ့် လူဆိုတာကလည်း သဘာဝထဲမှာ ပါနေတော့ သဘာဝ တခုလို့လည်း ပြောလို့တော့ရချင်ရမယ်။ လူ့လောကတည်မြဲရေးအတွက် evolution ဖြစ်လာတဲ့ အရာမို့ တရားမျှတမှုဆိုတာဟာ သဘာဝတရားနဲ့ မလွတ်ဘူးလို့လည်း ပြောချင်ပြောလို့ရပါတယ်။ ထားတော့။ စကားလုံးတွေကို ကစားချင်တာမဟုတ်ဘူး။ Definition ပေါ် မူတည်လိမ့်မယ်။ ဒါနေမယ့် ဒီပို့စ်မှာတော့ လူလုပ်တရားအဖြစ် ယူဆထားလိုက်မယ်။
တချို့တွေဟာ မတရားမှုတွေကို အနစ်နာခံတိုက်ဖျက်ဖို့ ကြိုးစားကြတယ်။ ဒါပေမယ့် တကယ့်တကယ်တမ်းမှာ လူတွေဟာ လောကကြီးအတွက် တိုက်ယူပေးဖို့ မပြောနဲ့၊ ကိုယ့်တစ်ကိုယ်စာအတွက်တောင် မတိုက်ယူနိုင်ကြပါဘူး။
ဥပမာ ကျနော့်အပေါ် လူတယောက်က အနိုင်ကျင့်နေမယ်။ အဲဒီလူဟာ မအလလို ကမ္ဘာသိလူဆိုးတွေဖြစ်နေရင်တော့ လူတွေက မတရားမှန်း တန်းသိတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီလူဟာ ကိုယ်နဲ့လူတချို့အပေါ်ပဲ ကွက်ပြီးဆိုတာ ဆိုပါစို့။ ပြီးတော့ သူဟာ လူသိများသူဖြစ်မယ်၊ ဒါမှမဟုတ် နာမည်ကောင်းရထားသူဖြစ်မယ်၊ လူကောင်းလို့ လူတွေထင်နေကြသူဖြစ်မယ်ဆိုရင် ....အဲဒီလိုလူတွေရဲ့ ကိုယ့်အပေါ် မတရားမှုကို ဘယ်သူမှ သိကြမှာမဟုတ်။ သိအောင် ပြောပြလည်း ယုံကြမှာမဟုတ်။ ကိုယ့်ကိုတောင် ဆိုးတယ် သို့မဟုတ် လူကောင်းတယောက်ကို နာမည်ဖျက်တယ်လို့ထင်သွားကြဦးမယ်။ ကိုယ့်မှာ ပါဝါမရှိဘူးဆိုရင် ဒီတော့ စိတ်အပင်ပန်းမခံချင်ရင် ကိုယ့်တကိုယ်စာ မတရားမှုကိုတောင် တိုက်ယူလို့မရဘဲ ကျော်သွားလိုက်ကြရတော့တယ်။
ဒါဆိုရင် မတရားမှုတွေကို တိုက်ခြင်း၊ မတရားမှုတွေကို ဖော်ထုတ်ခြင်း၊ မတရားမှုတွေအကြောင်း ရေးသားခြင်းက လူလုပ်အမှန်တရားမို့ မရှိထိုက်တော့ဘူးလား။
အဲလိုလည်း မဟုတ်။ အပေါ်မှာ ပြောခဲ့သလိုပဲ သက်ရှိတွေ တည်မြဲရေးအတွက် emergence ဖြစ်လာတဲ့ အရာတခု။ တရားတာတွေ၊ မတရားတာတွေကို လူတွေက သတ်မှတ်လို့သာ ရှိနေတာဆိုပေမယ့် အဲဒါတွေ လုံးလုံး မရှိလို့၊ မသတ်မှတ်လို့၊ အဲဒါတွေအတွက် ကြိုးပမ်းသူ လုံးလုံးမရှိလို့ကတော့ လူ့လောကကြီး ဒီလိုဖြစ်မနေပါဘူး။ လူသားတွေမျိုးတုံးတာ ကြာလောက်ပြီ။ (လောကကြီးက လူသားတွေ မျိုးတုံးခြင်း မျိုးမတုံးခြင်းကိုလည်း ဦးစားပေးအရာတခု အဖြစ် ဂရုစိုက်နေလိမ့်မယ်လို့တော့ မထင်ပါဘူး) ဒါပေမယ့် လူ့လောက တည်မြဲရေးအတွက်ဆိုရင်တော့ ....
လူလုပ်ထားတဲ့ အမှန်တရားတွေ ဆိုပေမယ့် အပြည့်အဝမရှိရင်တောင် အဲဒါအတွက် ကြိုးပမ်းနေသူတွေ၊ ရေးသားနေသူတွေ နည်းနည်းဖြစ်ဖြစ် လိုအပ်တယ်။ အဲဒီ စံနှုန်းတွေကို လုပ်ယူထားတာဆိုပေမယ့် အဲဒါတွေ အပြည့်အဝ မရတောင် စံနှုန်းကို ဦးတည်ကြိုးစားမှုတွေက လိုအပ်တယ်။
အဲလိုမှ လုံးလုံးမရှိရင်တော့၊ တစိတ်တပိုင်းမရှိရင်တောင် လူသားတွေဟာ မျိုးမတုံးခင်မှာလည်း အထိတ်တလန့်နဲ့ပဲ ဆင်းရဲဒုက္ခနဲ့ နေကြရလိမ့်မယ်။ ခုလည်း ဆင်းရဲဒုက္ခတွေ ရှိတယ်ဆိုပေမယ့် လူလုပ်တရားတွေ လုံးလုံးမရှိရင် ခုထက်ပို ဒုက္ခရောက်၊ ခုထက်ပိုနာကျင်ကြလိမ့်မယ်။ ဒုက္ခရောက်ရမှု ပမာဏသာ မက ဒုက္ခရောက်ရသူ အရေအတွက်လည်း အများကြီး ပိုလာလိမ့်မယ်။ ကံဆိုးသူတွေအဖို့ကတော့ ခုလို လူလုပ်တရားတွေ ရှိနေပါလျက်နဲ့တောင် အဆုံးစွန် ဒုက္ခ‌တေွေ၊ မတရားမှုကို ခံစားကြရမှာပဲ။ တရားမှုတွေ၊ မတရားမှုတွေဟာ လောကကြီးမှာ ကွက်ကြားမိုး ရွာနေတယ်။ ဒါ့အပြင် လူတယောက်ချင်းစီမှာလည်း အများနဲ့ မသက်ဆိုင်တဲ့ တကိုယ်စာ မတရားခံရမှုလေးတွေ ရှိလိမ့်မယ်။
အဲလိုတွေ ရှိနေပေမယ့် လူလုပ်တရားတွေဟာ လုံးဝ မလိုအပ်တဲ့တရားတွေ၊ အကြောင်းရင်း မရှိဘဲ အလှပြသက်သက် ပေါ်ပေါက်လာတဲ့ တရားတွေတော့ မဟုတ်။ အဲဒီလူလုပ်တရားတွေဟာ လူကြိုက်များတဲ့နေရာမှာ များပေမယ့် လူကြိုက်နည်းတဲ့အခါတွေမှာတော့ အသုံးမဝင်တဲ့ အလှပြသက်သက်လိုတွေ ဖြစ်လာရော။ ဒါပေမယ့် intelligence ကြောင့် ပေါ်ပေါက်လာတဲ့အရာတွေပါ။ တရားသေ ဆုပ်ကိုင်ထားလို့ မရပေမယ့် အကုန်လုံးကို တရားသေ ငြင်းပယ်လို့လည်း မရပါဘူး။ တခါတလေကျလည်း တရားမျှတခြင်းဟာ ဗန်းပြခံရပြီး အလွဲသုံးစားလုပ်ခံရတာတွေရှိမယ်။ Moral high ground ယူဖို့သက်သက်လည်း တချို့တွေက သုံးချင်သုံးမယ်။
လူလုပ်တရားတွေ လိုအပ်လား မလိုအပ်ဘူးလားဆိုတာကတော့ လူ့လောက အနေနဲ့ ကြည့်ရင်တော့ လိုပါတယ်။ လိုလို့ ပေါ်ပေါက်လာတဲ့အရာတွေပါ။ လူတယောက်ချင်း အနေနဲ့ ကြည့်ရင်တော့ အခြေအနေ၊ အချိန်အခါ၊ ခံစားချက်၊ ရှုထောင့်တွေပေါ် မူတည်ပြီး လိုမလိုကတော့ ပြောင်းလဲသွားမှာပါ။
(ကောင်းကင်ကို)

AI ကြောင့် ပျောက်ကောင်းပျောက်သွားနိုင်တဲ့ အလှအပ

 AI တွေ ဖြည်းဖြည်းချင်း အစွမ်းထက်လာတာကို ကြည့်ပြီး တချို့အရာတွေကို မစိုးရိမ်ပေမယ့် တချို့အရာတွေကိုတော့ စိတ်ပျက်မိတယ်။

(၁) တချို့တွေ စိုးရိမ်နေသလို AI တွေက လူသားတွေထက် အစစအရာရာ သာလွန်ပြီး လူသားတွေ မျိုးတုံးသွားမှာမျိုးကိုတော့ လုံးဝ မစိုးရိမ်ဘူး။ အဲလို မစိုးရိမ်ရခြင်းကလည်း အဲလိုတွေ ဖြစ်လာနိုင်ခြင်း၊ မဖြစ်လာနိုင်ခြင်းနဲ့ မပတ်သတ်ဘဲ လူသားတွေ အကုန် တယောက်မကျန် မျိုးတုံးသွားလေး ကောင်းလေပဲ။ သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင်ကို ဖျက်ဆီးနေတာလည်း လူတွေချည်းပဲ။ ပြီးတော့ ဘဝဆိုတာကို ဒုက္ခလို့ မြင်ကြတယ်မဟုတ်လား။ အဲဒီတော့ လူတွေအကုန်မျိုးတုံးရင် ဒုက္ခဆိုတာလည်း မရှိတော့ဘူး။ ပုံစံတမျိုးနဲ့ အကုန် နိဗ္ဗာန်ရောက်သွားခြင်းပဲ။ လူသားတွေ မျိုးတုံးသွားတာကို ထိုင်ဝမ်းနည်းမယ့် လူဆိုတာလည်း တယောက်မှ မရှိလို့ သဘာဝတရားကြီးက ပုံမှန်အတိုင်းပဲ ဆက်လိမ့်နေမှာ။ ဖြစ်နိုင်ရင် ကမ္ဘာကြီးကို ဥက္ကာပျံ အကြီးကြီး တလုံးလုံးနဲ့ ဝင်တိုက်စေချင်တာ။ ကမ္ဘာပျက်သွားတဲ့အခါမှာ နောဧ လှေကြီးနဲ့လည်း လာမကယ်ပါနဲ့။ မိုက်မဲတဲ့ လူသတ္တဝါတွေ တယောက်မှ မကျန်လေ ကောင်းလေပဲလေ။ လူတွေပဲ မျိုးတုန်းပြီး သတ္တဝါတွေ ကျန်နေရင် ဒုက္ခဆိုတာ ရှိနေမှာပဲလို့တော့ မပြောနဲ့။  ကျန်တဲ့သတ္တဝါတွေက ပစ္စုပ္ပန်မှာပဲ နေကြတာများတယ်။ လူလောက် မခံစားတတ်၊ မနာကျင်တတ်ဘူး။ 

(၂) AI က အလုပ်အကိုင်တွေ အစားထိုးမှာလည်း သိပ်မကြောက်တော့ဘူး။ အရွှန်းဖောက် ပြောရရင် AI က အစားထိုးသွားတော့ အလုပ်တွေ သိပ်လုပ်စရာမလိုတော့ဘူးပေါ့။ အဲ့အတွက် ငွေကြေး distribution စနစ်ကိုတော့ ပြန်ပြင်ကြရလိမ့်မယ်။ အလုပ်နဲ့ ဝင်ငွေ တိုက်ရိုက်ကြီး ဆက်စပ်နေဖို့ မသင့်တော့ ချမ်းသာတဲ့ နိုင်ငံတွေ ဆိုရင်တော့ အလိုလို လစာပေးမယ့် universal income ဆိုတာမျိုးကို အကောင်အထည် ဖော်ကြလိမ့်မယ်။ 

(၃)ဝမ်းနည်းစရာတခုက လူတွေရဲ့ လူတန်းစားတွေ ကွာဟလာမယ်။ အဆင့်မြင့် အေအိုင်ကို ပိုက်ဆံပေး သုံးနိုင်သူတွေက အစွမ်းတွေ အရမ်းထက်။ မသုံးနိုင်သူတွေက ပြတ်ကျန်ခဲ့တာပေါ့။ ဒါကတော့ ဇီဝဗေဒ အင်ဂျင်နီယာ ပညာရပ်နဲ့ ဦးနှောက်တွေကို ပြုပြင်upade လုပ်နိုင်တဲ့ ခေတ်မျိုးဆိုလည်း ကြုံရမှာပဲ။ ငွေမတတ်နိုင်တဲ့သူက နေရစ်ခဲ့ပေါ့လေ။ ခုခေတ်မှာတောင် အလှအပ နဲ့ ပတ်သတ်ရင် အဲလိုဖြစ်နေတာဘဲ မဟုတ်လား။ ပိုက်ဆံတတ်နိုင်တဲ့ နိုင်ငံက အမျိုးသမီးတွေဆို ပြင်ဆင်ပြီး လှပကြတာလေ။ ဦးနှောက်ကိုသာ ပိုက်ဆံပေးပြင်လို့ရတဲ့ခေတ် ရောက်ရင် မွေးရာပါ ဉာဏ်ဘယ်လောက်ကောင်းကောင်း ပိုက်ဆံ မတတ်နိုင်သူတွေ ပြတ်ကျန်ခဲ့မှာပေါ့။ ခုခေတ်မှာလည်း ဉာဏ်ကိုတော့ ပြင်လို့ မရသေးပေမယ့် ငွေမရှိလို့ ပညာမသင်နိုင်သူတွေ ပြတ်ကျန်ခဲ့ရသလိုပေါ့။ နည်းပညာကြောင့် တချို့နေရာတွေမှာ တပြေးညီ ဖြစ်လာပေမယ့် တချို့နေရာတွေမှာကျ ကွာဟမှုတွေ ပိုကြီးလာနိုင်တယ်။ နံပါတ် (၂) နဲ့ ဆက်စပ်ပြောရရင် ချမ်းသာတဲ့ နိုင်ငံတွေမှာ universal income တို့၊ social welfare တို့ကြောင့် အလုပ်တွေကို AI နဲ့ အစားထိုးခံရလည်း လုပ်ရသက်သာပြီး အားလပ်ချိန်ပိုထွက်လာတာက လွဲရင် ငတ်သေမှာ မဟုတ်။ ဆင်းရဲတဲ့နိုင်ငံတွေမှာတော့ အဲလိုဖြစ်လာမှာ မဟုတ်ဘူး။ အဲ့ကျတော့လည်း ငတ်သေတော့လည်း မြန်မြန်ဝဋ်ကျွတ်တာပေါ့ဟ လို့ တွေးရတာပေါ့နော။ 

(၄) ကျွန်တော့် တကိုယ်စာ ခံစားချက်အရဆိုရင် ဝမ်းအနည်းဆုံးက အပေါ်က အချက်တွေ မဟုတ်ဘူး။ ဝမ်းအနည်းဆုံးက လူ့အသိဉာဏ်တို့ ၊ ပညာကို မြတ်နိုးမှုတို့က တန်ဖိုးကျသွားမှာပါ။ ပညာမြတ်နိုးသူတွေရဲ့ လူ့ဖြစ်တည်မှု၊ ဘဝ အဓိပ္ပါယ်ဆိုတာတွေကိုပါ ထိခိုက်လာတော့မှာ။ ရှေးတုန်းက ပိုက်သာဂိုးရပ်(စ်) ဂိုဏ်းဟာ သူတို့ရဲ့ ပညာတွေကို အပြင်လူတွေကို မမျှဝေဘူး။ ပညာကို တွန့်တိုတယ်လို့ ရုတ်တရက် ထင်စရာရှိပေမယ့် သူတို့ရဲ့ တခြားခံယူချက်တွေနဲ့ ယှဉ်တွေးကြည့်ရင် တွန့်တိုတာမဟုတ်။ ပညာကို မမြတ်နိုးဘဲ တလွဲအသုံးချ၊ လုပ်စားသူတွေလက်ထဲ အရောက်မခံနိုင်လို့ ပိုက်သာဂိုးရပ်(စ်)တို့က မမျှတာ။ အဲဒါက သူတို့ရဲ့ အိုလံပစ် ဥပမာ မှာ ပေါ်လွင်နေတယ်။ အဲဒီ analogy က ဘာပြောသလဲဆိုတော့ အိုလံပစ်ပွဲကို လာကြသူ သုံးမျိုးသုံးစားရှိတယ်တဲ့. ပထမ တခုက ဈေးသည်တွေ။ သူတို့က ပွဲမှာ ဈေးလာရောင်းတာ၊ စီးပွားရှာဖို့သက်သက်လာတာ။ နောက်တမျိုးကကျ ဝင်ပြိုင်သူတွေ။ ကျော်ကြားမှုအတွက် ဝင်ပြိုင်ကြတာ။ သူတို့ ကြိုက်နှစ်သက်တဲ့ အမျိုးအစားကတော့ စီးပွားရှာဖို့လည်းမဟုတ်၊ ကျော်ကြားဖို့အတွက်လည်းမဟုတ်ဘဲ ပွဲကို လာရောက်လေ့လာသူတွေ။ အဲဒီအတိုင်းပဲ ပညာရှာတယ်ဆိုတာ စီးပွားရေးလုပ်ဖို့မဟုတ်။ ခုခေတ်ကမ္ဘာမှာတော့ ကျောင်းတက်တယ်ဆိုတာက အစ အလုပ်ရဖို့၊ survival အတွက် သက်သက်ဖြစ်နေတာ များတယ်။ ပညာရေးဆိုတာ အလုပ်သမားတွေ မွေးထုတ်ဖို့ အသုံးချခံ ဖြစ်သွားတယ်။ ဒီတော့ AI နဲ့ ပတ်သတ်ပြီး ပြောချင်တာကို ပြန်ကောက်ရရင် အစတုန်းက စက်တွေ၊ AI တွေဆိုတာ ပညာသား သိပ်မပါတဲ့ ကာယအလုပ်တွေကိုပဲ အစားထိုးမယ်လို့ ယူဆခဲ့တာ။ တကယ့်တကယ်ကျ ကြမ်းတမ်းတဲ့ အလုပ်တွေကို အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ကမှ Hardware ဆိုတဲ့ ရုပ်ဝတ္ထုလိုသေးတယ်။ ဉာဏ်ပညာကို အစားထိုးဖို့က hardware မလိုဘူး။ တရွေ့ရွေ့နဲ့လည်း အစားထိုးမယ့်ကိန်းတွေ ရှိလာတယ်။ အလုပ်တွေကို အစားထိုးတာကတော့ မထူးပါဘူး။ ထိုးပါစေတော့ပေါ့။ ဒါပေမယ့် ပညာကို ချစ်မြတ်နိုးမှုနဲ့ လုပ်လာသူတွေရဲ့ တန်ဖိုးကိုပါ တရွေ့ရွေ့နဲ့ အစားထိုးခံရတော့မယ်။ မျောက်တွေလက်ထဲ အုန်းသီးထည့်ပေးတာထက် ပိုဆိုးမယ်။ တခုခုဆို အေအိုင်ကို မေးလိုက်ပြီး ပညာမြတ်နိုးမှုနဲ့ လုပ်လာသူကို အဲဒီ အုန်းသီးရသွားတဲ့ မျောက်တွေက ပညာမြတ်နိုးသူကို ခြေရာလာတိုင်းတော့မယ်။ ခြေရာလာတိုင်းတာက ကိစ္စမရှိပေမယ့် အရာရာစွန့်ပြီး ပညာကိုရွေးချယ်သူကပဲ သောက်ပေါလိုလို ဖြစ်တော့မှာ။ ရွှေတွေ စိန်တွေဆိုတာ ရှားပါးလို့သာ တန်ဖိုးရှိနေတာ မဟုတ်လား။ အသိဉာဏ်ဆိုတဲ့အရာကလည်း စက်ကြောင့် ဖောင်းပွလာရင် ဘုန်းဘောလအောလို တချို့က ထင်ကြဦးမယ်။ ဒါပေမယ့် စိန်တွေရွှေတွေနဲ့ မတူတာက စိန်တွေရွှေတွေက သတ်မှတ်မှုအရသာ တန်ဖိုးရှိနေတာ။ အသိဉာဏ်မှာက သူ့ဟာသူ ပကတိတန်ဖိုး ရှိနေပြီးသား။ အဲဒါတွေကိုပါ အုန်းသီးရသွားတဲ့ မျောက်တွေက ပြက်ရယ်ပြုလာကြလိမ့်မယ်။ သူတို့ကို ဂရုမစိုက်ဘူးဆိုရင်တောင် နာကျင်စရာတော့ ကောင်းမှာပေါ့ဗျာ။ ခပ်မိုက်မိုက် ပညာရပ် သီအိုရီတွေကို ဥပမာ ထားပါတော့ TOE ကို အေအိုင်ကသာ တွေ့သွားတယ်ဆိုပါစို့။ လူသားတွေရဲ့ တန်ဖိုး ကျလာမယ်။ ပညာရှင်တွေ ပညာမြတ်နိုးသူတွေရဲ့ ဘဝအဓိပ္ပါယ်တွေ ပျောက်သွားနိုင်တယ်။ 

ဒါပေမယ့် အုန်းသီးရသွားတဲ့ မျောက်တွေက လာစော်ကားမှာမျိုးထက် သို့မဟုတ် တန်ဖိုးကျလာတယ်ဆိုတာထက် ပိုဝမ်းနည်းစရာ ကောင်းတာက ပညာမြတ်နိုးမှုက သိပ်အရေးမပါသလို ဖြစ်မှာကိုပါ။ ဒါကို conservative ဖြစ်တာလို့ ပြောလို့တော့ ရတယ်။ အဲဒါဆိုလည်း မငြင်းပါဘူး။ ပညာမြတ်နိုးမှုဆိုတာ မရှိတော့ရော လောကကြီးက ဘာဖြစ်သွားမှာမို့လဲ။ ဘာမှတော့ မဖြစ်သွားပါဘူး။ ကိုယ်တွေ အလှအပ လို့ ထင်တဲ့အရာတခု၊ ကောင်းမြတ်သော စွဲလမ်းခြင်းလို့ ကိုယ်ထင်တဲ့အရာတခု လူတွေကြားမှာ တဖြည်းဖြည်း ပျောက်ဆုံးသွားတာကလွဲလို့ လောကကြီးကတော့ တနည်းနည်းနဲ့ လည်ပတ်နေဦးမှာပဲလေ။

ဂျင်းတစ်ခုကို ဖော်ထုတ်ကြည့်ခြင်း

 ဂျင်းတစ်ခုကို ဖော်ထုတ်ကြည့်ခြင်း

(နေဝင်း အာဏာမသိမ်းခင်က မြန်မာနိုင်ငံဟာ အချမ်းသာဆုံး ဖြစ်ခဲ့သလား?)

စင်ကာပူက အရင်က တံငါရွာ ဆိုတာ ဂျင်းဖြစ်ကြောင်း တချို့တွေ ထောက်ပြတာကို တလောက တွေ့လိုက်ရတယ်။

ဒီနေ့လည်း ဆရာဦးကိုနီရဲ့ စကားတခွန်း တွေ့လိုက်တယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာ အာဏာသိမ်းလိုက်တဲ့အတွက် အချမ်းသာဆုံး နိုင်ငံကနေ အဆင်းရဲဆုံး နိုင်ငံ ဖြစ်သွားတာ ဆိုတဲ့ စကား။ အဲဒီစကား တွေ့တွေ့ချင်း “အချမ်းသာဆုံး” ဆိုတာနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး တွေးမိတယ်။ ကမ္ဘာမှာ အချမ်းသာဆုံးလို့ ပြောတာတော့ မဖြစ်နိုင်ဘူးလို့။ အဲဒါကတော့ အသိသာကြီးကိုး။ ဒါဆို အရှေ့တောင်အာရှမှာ ပြောတာဖြစ်မှာပေါ့လို့။ အဲဒီမှာ အဲဒါရော ဦးကိုနီပါ မသိလိုက်တဲ့ ဂျင်းများဖြစ်မလားလို့ စိတ်ထဲမှာ အတွေးဝင်လာရော။

မြန်မာနိုင်ငံမှာ အာဏာသိမ်းလိုက်လို့ အစစ အရာရာ အရင်ထက် အများကြီး နိမ့်ကျသွားတယ်ဆိုတာ မှန်ပါတယ်။ ဦးနေဝင်း အာဏာသိမ်းမှုဟာ ဒီနေ့ ဖြစ်နေတဲ့ ကြမ္မာဆိုးတွေရဲ့ လက်သည်လို့တောင် ပြောလို့ရနိုင်ပါတယ်။ အဲဒီထက် စောပြီး လွတ်လပ်ရေးရကတည်းက လို့ ပြောလို့လည်း ရနိုင်တယ်။ ထားပါတော့။ ဦးနုခေတ်အထိ ခြေရာမခံဘူး ဆိုရင်တော့ နေဝင်း အာဏာသိမ်းလိုက်တာဟာ ဒီနိုင်ငံကို အဆိုးကျော့သံသရာထဲမှာ စပြီး လည်စေတာပဲ။ နေဝင်း အာဏာသိမ်းခွင့်သာသွားတာဟာ ဦးနုခေတ်ကြောင့်က ဆိုရင်တော့ တရားခံက အဲဒီခေတ်က လူတွေပေါ့။ ထားပါတော့…. ဂျင်းအကြောင်း ဆက်ပြောရအောင်။ 

အာဏာမသိမ်းခင်က မြန်မာဟာ အချမ်းသာဆုံးတဲ့။ ဦးကိုနီ က ဘယ်မှာလဲလို့ ထည့်ပြောမသွားပေမယ့် ကမ္ဘာနဲ့ အာရှမှာ မဟုတ်နိုင်မှန်းတော့ ချက်ခြင်းတန်းသိတယ်။ (အဲဒီစကား ဦးကိုနီ ပြောမပြောတော့ ကျွန်တော် စစ်မထားဘူး) ဒါပေမယ့် အဲဒီစကားမျိုး ခဏခဏ ကြားဖူးတယ်။ အာဏာမသိမ်းခင်က ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်က အာရှ/အရှေ့တောင်အာရှမှာပဲ အကောင်းဆုံးလိုလို။ မြန်မာနိုင်ငံဟာ ၁၉၇၀ လောက်ထိတောင် အရှေ့တောင်အာရှမှာ တခြားနိုင်ငံတွေထက် အစစ အရာရာ အပြတ်အသတ် သာခဲ့သလိုလို။ ဒီတော့ အချမ်းသာဆုံးဆိုတာ ကမ္ဘာနဲ့ အာရှမှာ မဟုတ်ရင် အရှေ့တောင်အာရှကို ဆိုလိုကြတာလားပေါ့။ 

နေဝင်း အာဏာသိမ်းတာက ၁၉၆၂ ခုနှစ်။ ဒီတော့ နေဝင်း အာဏာမသိမ်းခင် ၁၉၆၁ မှာ ထိုင်းနဲ့ မြန်မာရဲ့ GDP နဲ့ Per Capita ကို ရိုက်ရှာလိုက်တယ်။ နှစ်နိုင်ငံလုံးရဲ့ Data တွေကတော့ ၁၉၆၀ ကနေ စပြီးတော့ ရတာပါ။ Data ကို သေချာအောင် စစ်ကြည့်ပါသေးတယ်။ World Bank ရဲ့ Data တွေရော၊ Macrotrends ဆိုတဲ့ Website ကနေရော။ တူမှာပေါ့။ Microtrends က World Bank ကနေ ယူထားတာကိုး။ 

၁၉၆၁ မှာ ထိုင်းဟာ မြန်မာထက် GDP မှာ ၅ဆ နီးပါး သာပါတယ်။ (၄ဒသမ၉ ဆပါ)။ ၃.၀၃ ဘီလီယံနဲ့ ၀.၆၁ ဘီလီယံပါ။ GDP တစ်ခုတည်း နှိုင်းယှဉ်ရင် population size ကြောင့် ပြည့်စုံတဲ့ နှိုင်းယှဉ်မှု မရနိုင်လို့ Per Capita ကိုလည်း ယှဉ်ကြည့်ပါတယ်။ လူဦးရေနဲ့ ပြန်စားထားတာပါ။ ထိုင်းက ၁၁၁ ဒေါ်လာဖြစ်ပြီး မြန်မာက ၂၇ ဒေါ်လာပဲ ရှိပါတယ်။ ထိုင်းက မြန်မာထက် ၄ဒသမ၁ ဆကျော် သာပါတယ်. ဒီတော့ World Bank စာရင်းအရ ထိုင်းက GDP နဲ့ Per Capita မှာ ၅ဆ နဲ့ ၄ဆ နီးပါး သာနေတာမို့ World Bank ဒေတာတွေက နည်းနည်းပါးပါး ချွတ်ချော်မှု ရှိမယ်ဆိုရင်တောင် reality မှာ မြန်မာက ထိုင်းထက် အများကြီးသာနေတာမျိုးအထိ ပြောင်းပြန်ဖြစ်ဖို့တော့ မရှိပါဘူး။ တခြား socio-economic indicator တွေကို ယှဉ်မကြည့်ပေမယ့် အဲဒီနှစ်ခုနဲ့တင် မြန်မာမှာ အာဏာမသိမ်းခင်မှာ အရှေ့တောင်အာရှမှာလည်း အချမ်းသာဆုံး မဟုတ်ခဲ့ပါဘူး။ မြန်မာက အချမ်းသာဆုံး ဖြစ်ခဲ့တယ်ဆိုတာ ဂျင်းလို့ပဲ ယူဆပါတယ်။ 

ခုလိုရေးတာ ဘယ်သူ့ကိုမှ တိုက်ခိုက်ချင်လို့ မဟုတ်ပါဘူး။ ကိုယ်တိုင်လည်းပဲ ဒီညမှာ ရှာမကြည့်ခင်အထိ ၁၉၆၂ မရောက်ခင်အထိ အရှေ့တောင်အာရှမှာ မြန်မာက ထိုင်းတို့ ဘာတို့ထက် နှာတဖျားမက သာခဲ့တယ်လို့ ထင်နေခဲ့တာပါ။ ဒီည ဦးကိုနီပို့စ်တစ်ခုအတွေ့မှာတော့ ဦးကိုနီပြောသလို ဟုတ်ပါ့မလားလို့ သံသယဝင်လာပြီး မြန်မာက အချမ်းသာဆုံးဖြစ်ခဲ့တယ်ဆိုတာ ဂျင်းဖြစ်နိုင်တယ်လို့ ချက်ခြင်း သံသယ ဝင်လာပြီး ရှာကြည့်ပြီး အရှိတရားကို ရေးတာမို့ ဘယ်သူ့ကိုမှ တိုက်ခိုက်လိုတာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဦးကိုနီကို တိုက်ခိုက်တာလည်း မဟုတ်ဘူး။ 

နောက်တချက်က နေဝင်းကို ဖာထေးပေးချင်တာလည်း မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီတော့ ၁၉၆၀ မတိုင်ခင် Data တွေ မရခဲ့ပေမယ့် …. GDP Growth ကိုလည်း ကြည့်ကြည့်ပါတယ်။ အာဏာသိမ်းတဲ့ နှစ်မှာတော့ မြန်မာရဲ့ GDP Growth က ၄ဒသမ၀၉ ရာခိုင်နှုန်းရှိပေမယ့် အာဏာသိမ်းပြီး နောက်တစ်နှစ် ၁၉၆၃ မှာတော့ ၁၃.၃၅ ရာခိုင်နှုန်းထိ တက်လာလိုက်သေးတယ်။ ဒါပေမယ့် နောက်တစ်နှစ်မှာ အနုတ်လက္ခဏာ ပြသွားပြီးတော့ -၅.၈၉ ရာခိုင်နှုန်းပါ။ နေဝင်းလက်ထက်မှာ GDP Growth က အနုတ်တွေ ခဏခဏ ပြပါတယ်။ ဒီတော့ နေဝင်းခေတ်မှာ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ စီးပွားရေး စုတ်ပြတ်သတ်သွားတယ်ဆိုတာကလည်း ဒေတာအရလည်း မှန်ပါတယ်။ 

ထိုင်းကို ကြည့်တဲ့အခါ ၁၉၆၀ ကနေ စပြီး တောက်လျှောက်အပေါင်းပဲ ပြပါတယ်။ အာရှစီးပွားရေးကပ်ဆိုက်တဲ့ ၁၉၉၇ နဲ့ ၉၈ မှာပဲ အနုတ်လက္ခဏာကြီးကြီး ပြတာပါ။ ၂၀၀၉ ခုနှစ်မှာ အနုတ်လက္ခဏာ နည်းနည်းလေးပြပြီး ကိုဗစ်ကာလ ၂၀၂၀ မှာ အနုတ်လက္ခဏာ ကြီးကြီး ထပ်ပြပါတယ်။

အနှစ်ပြန်ချုပ်ရရင်တော့ …. 

(၁) အာဏာမသိမ်းခင်က မြန်မာနိုင်ငံက အရှေ့တောင်အာရှမှာတောင် အချမ်းသာဆုံး မဟုတ်ခဲ့ပါ။

(၂) နေဝင်းလက်ထက်မှာ မြန်မာ့စီးပွားရေး ထိခိုက်သွားတယ်ဆိုတာကတော့ မှန်ပါတယ်။ 

သေချာတဲ့ အချက်တခုကတော့ ကျွန်တော်တို့ဆီက လူတွေဟာ အခြောက်တိုက် ဘဝင်မြင့်တာတို့၊ သူများကို (အထူးသဖြင့်) အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံတွေကို နေရာတကာ အထင်သေးခဲ့တဲ့ မကောင်းတဲ့ စိတ်တွေတော့ ရှိခဲ့တယ်။ အမှန်ကို မသုံးသပ်ဘဲ ခေတ်အဆက်ဆက် ဂျင်းတွေလည်း ကျွေးခဲ့ကြတယ်။ 

ကောင်းကင်ကို (ဧပြီ ၂၅- ၂၀၂၄ )

စာအုပ်ထဲက နိင်ငံရေး သီအိုရီတွေနဲ့ လက်တွေ့နိုင်ငံရေး

 စာအုပ်တွေထဲက နိုင်ငံရေး သီအိုရီတွေက ..... အကြွင်းမဲ့မမှန်တောင် ယေဘုယျအားဖြင့်ဆိုရင် ..... လွတ်မြောက်မှု၊ တန်းတူညီမျှရေး၊ ပညာထွန်းကားရေး၊ အတွေးအခေါ် ထွန်းကားရေး၊ လူ့အခွင့်အရေးထွန်းကားရေး စသည်ဖြင့် ရည်ရွယ်ကြတာကိုး။

လက်တွေ့လောကမှာကျ (တကမ္ဘာလုံးမှာ) ...... ကိုယ်ကျိုးစီးပွား၊ အုပ်စုငယ်လေးတွေ အကျိုးစီးပွား၊ အာဏာ၊ ငွေ ၊ တခြားသူတွေအပေါ် ထိန်းချုပ်လွှမ်းမိုးနိုင်မှု၊ နောက်ဆုံး ဒီမိုကရေစီလို စနစ်မှာတောင် မှန်မှန်မှားမှား လူကြိုက်များအောင် တနည်းအားဖြင့် လူပြိန်းကြိုက်အောင် လုပ်ရမှု တွေနဲ့ပဲ ပြည့်နှက်နေရော။ 

ဘာသာရေးကို တလွဲ အသုံးချပြီး တချို့ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်တွေဟာ သူတို့ကိုယ်သူတို့ ဘယ်ဘာသာက ခေါင်းဆောင်အဖြစ် ကျေကျေနပ်နပ် တံဆိပ်ကပ်ခံယူပြီး သူတို့အကျိုးစီးပွားရှာကြ၊ လူတွေကို လွှမ်းမိုးချုပ်ကိုင်ကြသလို...... လက်တွေ့ နိုင်ငံရေးလောကမှာလည်း ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးသမား အများစုကြီးကလည်း ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ဘယ်ဝါဒီအဖြစ်၊တံဆိပ်ကပ်ပြီး အကျိုးစီးပွားရှာတာနဲ့ လူတွေကို လွှမ်းမိုးချုပ်ကိုင်တာကပဲ ပိုများမယ်ထင်တယ်။ 

အမေရိကန်လို နိုင်င့တွေမှာတောင် မွဲသူတွေ သမ္မတ မဖြစ်နိုင်။ (အမေရိကန်က အကောင်းဆုံးမို့ ဥပမာပေးတာမဟုတ်။ ယေဘုယျအားဖြင့် လူတွေ အကြိုက်ဆုံးမို့ ဥပမာ ထည့်ပေးတာ) ပိုက်ဆံမရှိရင် ကမ်ပိန်းလည်း လုပ်လို့မရဘူးလေ။ အလွန်အကျွံအရင်းရှင်ဆန်တဲ့ ကမ္ဘာမှာက တော်လှန်ရေးတောင် ငွေနဲ့လုပ်နေရပြီး ငွေရှိမှ လူရာဝင်သလို ဖြစ်နေတာကိုး။ 

ပညာကို အားပြုသူတွေနဲ့ ကျင့်ဝတ်ကို အားပြုချင်သူတွေဟာလည်း အားကောင်းလှတဲ့ ရေစီးကြောင်းကြီးအောက်မှာ ရှင်သန်ဖို့အတွက် လိုက်မျောရတော့တာပါပဲ။ ကိုယ့်ခံယူအချက်အတိုင်း လုပ်နိုင်တာရှိရင်တောင် ဒီကမ္ဘာ့စနစ်ကြီးအောက်မှာ လိုက်မျောရင်းနဲ့ တတ်နိုင်သမျှလေး ပညာသမားဆန်ဆန်၊ ကျင့်ဝတ်သမားဆန်ဆန် တနိုင်တပိုင်လေးပဲ လုပ်လို့ရတော့တာ။

Polymaths

 Polyglot တွေကို သဘောကျတယ်တယ်။ ဒါပေမယ့် polymaths တွေကို ပိုသဘောကျတယ်။ 

AI ခေတ်မှာတော့ ဘယ်လိုဖြစ်မလဲမသိ။ AI က တချို့ဟာတွေကို perfect ဖြစ်အောင် မလုပ်နိုင်ဘဲ လူက ကြည့်ပေးဖို့လိုလို့ တခုခုကို specialization လုပ်ထားတဲ့သူတွေပဲ ပိုပြီးအလုပ်ဖြစ်မလား။ ဒါမှမဟုတ် AI software တွေဆိုတာ  လိုင်းတခုကိုပဲ specialize လုပ်ထားတာမို့ အဲဒါတွေကြား ပေါင်းကူးပေးနိုင်မယ့်  interdisciplinarity သမားတွေပဲ ပိုအလုပ်ဖြစ်မလား။ အဲဒါတော့ မသိ။

Renaissance ခေတ်မှာတော့ အထင်ရှားဆုံး polymath က လီယိုနာဒိုဒါဗင်ချီ ပေါ့။ Breakthrough ဖြစ်မယ့်အရာတွေ မလုပ်နိုင်ခဲ့ပေမယ့် နယ်ပယ်များများမှာ သူကထိပ်တန်း။ မကြားသေးခင်ခေတ်မှာတော့ John von Neumann က polyglot လည်း ဖြစ်သလို polymath တယောက်လို့လည်း ပြောလို့ရလောက်တယ်။ သူက breakthrough ပါ ဖြစ်တယ်။  

ဒါပေမယ့် Polymath လို့ သုံးဖို့က နေရာတိုင်းမှာ ထိပ်တန်းတို့ breakthrough တို့ ဖြစ်ဖို့တော့ မလိုပါဘူး။ နယ်ပယ်တော်တော်များများအပေါ် passion ပြင်းပြပြီး အဲဒီထဲက နယ်ပယ် သုံးလေးခုလောက်ကို အတန်အသင့် နားလည်ရင် polymath လို့ ခေါ်ချင်ခေါ်လို့ ရတာပဲ။  လူသိများစရာလည်း မလိုဘူး။ အဲလိုအဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ရင်တော့ Polymath က ကျွန်တော့်မိတ်ဆွေထဲမှာလည်းရှိတယ်။ Definition ဖွင့်တဲ့အပေါ်တော့ မူတည်မှာပေါ့။ ပညတ်တွေအကြောင်း ပြောတာဆိုတော့လည်း အယူအဆတော့ ကွဲမှာပေါ့။ 

YouTube မှာဆိုရင်တော့ Professor Dave ကို သဘောကျတယ်။ ပရော်ဖက်ဆာဆိုတဲ့ နာမည်ကတော့ သူ့ဘာသာသူ ပေးထားတာပါ။ သူက ထိပ်တန်းပညာရှင် မဟုတ်ပေမယ့် ဘာသာရပ်တော်တော်များများကို သူကိုယ်တိုင် ဗွီဒီယီုတွေ ဖန်တီးပြီး နက်နက်နဲနဲ သင်ပေးနိုင်တယ်။ ပြီးတော့ musician လည်းဟုတ်တယ်။

Self-connection (4)

“စိတ်ကို ထိထိရောက်ရောက် manage လုပ်နိုင်ရင် time management လုပ်ဖို့ သိပ်လိုမှာ မဟုတ်တော့ဘူးလို့” မနက်က အင်္ဂလိပ်လို ရေးလိုက်တာက တကယ်တော့ မှန်ပါတယ်။ serious မဖြစ်အောင်သာ ကိုယ်ပိုင်ဒိုင်ကြောင်လို့ ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် တမင်ထည့်လိုက်တာ။ တကယ်တော့ ဒါက အထူးအဆန်းလည်း မဟုတ်။ လူတိုင်း သိနိုင်တဲ့ သဘောတရားပါ။ 

“You don't need to manage your time if you can effectively manage your mind” လို့ ကိုယ့်ဘာသာ ရေးလိုက်တာ။ 

စိတ်ကို manage လုပ်တယ်ဆိုတာက စိတ်ကို အတင်းကြီး control လုပ်ခိုင်းတာ မဟုတ်ဘူး။ လုပ်လို့လည်း မရဘူး။ စိတ်နောက် မလိုက်တာ၊ ပေါ်လာတဲ့ အတွေးမှန်သမျှနောက် မလိုက်တာ၊ ဗျာမများတာ၊ အာရုံမများတာ၊ အာရုံငါးပါးနောက် မလိုက်တာ၊ အတွေးထဲမှာ resistance တွေ မများတာတွေကို ဆိုလိုတာပါ။

စိတ်ကို ကောင်းကောင်း manage မလုပ်နိုင်လို့ လောဘနောက် လိုက်မယ်ဆိုပါတော့။ အလုပ်တွေ သိမ်းကြုံးလုပ်ရတာမျိုးရှိမယ်။ အချိန်ရှားသွားမယ်။ ဒေါသနောက် လိုက်မယ်ဆိုပါတော့။ မလိုအပ်တဲ့ ငြင်းခုန်မှုတွေ၊ ရန်ပွဲတွေ ဖြစ်ခဲ့တယ်။ အချိန်တွေ အများကြီး ကုန်သွားတဲ့အပြင် energy ပါ ကုန်တယ်။ အာရုံငါးပါးနောက်လိုက်မယ် ဆိုပါစို့။ ဘောလုံးပွဲဆိုလည်း ကြည့်ချင်မယ်၊ ရုပ်ရှင်ဆိုလည်း ကြည့်ချင်မယ်၊ ကိုရီးယားငါးဆိုလည်း ကြည့်ချင်မယ်၊ အွန်လိုင်းက ပွဲသမျှ ကိစ္စမှန်သမျှလည်း ဝင်ပါမယ်ဆိုပါစို့။ အချိန်ရှားသွားမယ်။ အသည်းကွဲတဲ့ ခံစားမှုနောက် လိုက်မယ်ဆိုပါစို့။ အတွေးလွန်ပြီး အလုပ်တွေ၊ လေ့လာမှုတွေ ပျက်မယ်။ အသည်းကွဲရင်းနဲ့ အချိန်တွေ အလကားကုန်သွားမယ်။ ပိုဆိုပြီး အရက်တွေဘာတွေ သောက်ရင် အချိန်ထပ်ကုန်ဦးမယ်။ နောက်ရက် အရက်နာကျရင် အချိန် ထပ်ထပ်ပြီး ပိုကုန်မယ်။ ကျွန်တော်ဆို အဲလိုမျိုးတွေနဲ့ အချိန်တွေ တအားဖြုန်းခဲ့တာ။ 

အတိတ်ကို တွေးပြီး စိတ်မချမ်းမသာဖြစ်ရင် အချိန်တွေကုန်မယ်။ အနာဂတ်အတွက် ကြောင့်ကျနေရင် လုပ်ချင်တာကို  မလုပ်ရဲတော့ပဲ အချိန်ကုန်မယ်။ ဒါကြောင့် ဗုဒ္ဓဘာသာက စိတ်ကို ပစ္စုပ္ပန်မှာပဲ ထားခိုင်းတာ။ အတိတ်ကို သင်ခန်းစာ ဖျတ်ခနဲယူရုံ၊ အနာဂတ်အတွက် အချိန်နည်းနည်းလေး ယူပြီး ပလန်ချတာမျိုးတော့ ရှိမှာပေါ့။ 

စိတ်နောက်၊ အတွေးနောက်ပဲ လိုက်နေရင် အချိန်အပြင် energy လည်း ကုန်တာပဲ။ ဒီတော့ mind တခုကို management ကောင်းကောင်းလုပ်နိုင်ရုံနဲ့ time management နဲ့ ပိုကောင်းလာမယ့်အပြင်….. လူ့ energy ကိုပါ အကျိုးရှိရှိ အသုံးချရာ ရောက်နိုင်တယ်။ 

mind ကို ကောင်းကောင်း manageလုပ်နိုင်ကောင်း လုပ်နိုင်မယ့် နည်းလမ်းတစ်ခုကတော့ အတွေးတွေရပ်ဖို့ပဲ။ ဒါပေမယ့် အတွေးတွေ ရပ်ဖို့က မလွယ်ဘူး။ ဒီတော့ လုပ်နိုင်တာက ပေါ်လာတဲ့ အတွေးတွေကို သူ့သဘောသူဆောင်ပြီး ခဏပေါ်လာတဲ့ တိမ်တွေလို၊ လမ်းမှာဖြတ်သွားတဲ့ ကားတွေလို သဘောထားပြီး၊ (လမ်းမှာဖြတ်သွားတဲ့ ကားတစ်စီးချင်းရဲ့ နောက်ကို မလိုက်သလို) အတွေးတွေနောက်ကိုလည်း မလိုက်ဖို့။ အခြားတစ်ဘက်မှာ လမ်းပေါ်သွားနေတဲ့ ကားတစ်စီးချင်ကို မလာနဲ့လို့ လိုက်တားနေရင် အချိန်နဲ့ energy ကို ဖြုန်းရာရောက်မှာဖြစ်သလို) အတွေးတွေကိုလည်း မလာနဲ့ဆိုပြီး အတင်းမောင်းထုတ်နေရင် အင်အားတွေ အချိန်တွေ ဖြုန်းရာကျမှာပဲ။ 

အလယ်အလတ်လမ်းလို့ ခေါ်ရမလား၊။ အတွေးတွေနောက်လည်း မလိုက်၊ အတွေးတွေကိုလည်း ဇွတ်အတင်းမောင်းမထုတ်ဘဲ observer လို စောင့်ကြည့်တာဟာ meditation တမျိုးပါပဲ။ 

ဒီနေရာမှာ ပြောချင်တာ တခုက ဘာသာရေးတွေမှာ ပုံပြင်တွေနဲ့ ခြောက်လိုက် မြှောက်လိုက်လုပ်ထားတဲ့ အရာတွေ နဲ့ လိမ်ညာထားတဲ့ အရာတွေ ရှိသလို၊ အသုံးဝင်ပြီး တန်ဖိုးရှိမယ့် စိတ်ငြိမ်းချမ်းတည်ငြိမ်ရေး နည်းလမ်းတွေ၊ စိတ်ထားကောင်းရေး လမ်းစဉ်တွေနဲ့ အမှန်တရားကို ရှာဖွေမှုတွေလည်း ရှိပါတယ်။ 

ဘာသာတူသူတွေ ဂိုဏ်းဖွဲ့ပြီး ဘာသာမတူသူတွေအပေါ် လူမိုက်ဆန်စေအောင် တွန်းပို့တဲ့ အရာတွေလည်း ရှိနိုင်သလို၊ တခြား တဘက်မှာလည်း ယူတတ်ရင် အဲလို ခွဲခြားမှုတွေကို ပြိုကျစေမယ့် လမ်းညွှန်မှုတွေလည်း ရှိပါတယ်။ (ဒါပေမယ့် အဲလိုကောင်းတဲ့အရာတွေဟာ ဘာသာရေးမှာပဲ ရှိတာလို့တော့ မဆိုလို။ ဘာသာရေး မပါဘဲလည်း ဘာသာမဲ့နေလည်း အဲလိုသဘောတရားတွေကို တွေးခေါ်ကျင့်ကြံလို့ ရပါတယ်)

ပြီးတော့ အင်္ဂလိပ်လို self-help လို့ ခေါ်တဲ့အရာမှာ နှစ်မျိုးရှိတယ်။ တစ်မျိုးက လူ့လောဘကို ဆွပေးတဲ့တက်ကျမ်းတွေ။ ကြိုးစားရင် ဘာမဆိုဖြစ်မယ်တို့၊ တနေ့ လေးနာရီပဲ အိပ်ပြီး ဘယ်သူက ဘယ်လိုကြိုးစားလို့ အောင်မြင်သွားတယ်ဆိုတဲ့ အရာတွေ။ ချမ်းသာဖို့ ဆိုတဲ့အရာတွေ။ အဲဒါတွေဟာ false hope ပေးပြီး လောဘကို ဆွပေးတာပါ။ 

နောက်တမျိုးကတော့ spirituality နဲ့ ပတ်သတ်တာပါ။ အဲဒါကကျ စိတ်ကို ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် အထောက်အကူပြုစေပြီး၊ လောဘဒေါသ matrix ကြီးထဲကနေ လွတ်မြောက်ရေးကို ဦးတည်တာပါ။ အဲဒီမှာလည်း တကယ်မရှိတဲ့အရာကို false hope တွေ ပေးတာတွေလည်း ရှိနိုင်တယ်။ အဲလို ထောင်ချောက်တွေကိုပါ ရှောင်နိုင်မယ်ဆိုရင်တော့ ကိုယ့်အတွင်းစိတ်အသံကို တိတ်တိတ်လေး ကိုယ်နားထောင်ရင်းနဲ့ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် တွေ့ရှိစေဖို့ အထောက်အကူပြုမယ့် tool တွေပါ။ အဲဒါတွေလုပ်လို့ နိဗ္ဗှာန်ရမရတော့ အာမ မခံနိုင်ဘူး။ နိဗ္ဗာန်ဆိုတာ ရှိမရှိလည်း အာမ မခံနိုင်ပါဘူး။ ချမ်းသာမယ်လို့လည်း အာမ မခံနိုင်ဘူး။ အောင်မြင်မယ်လို့လည်း အာမ မခံနိုင်ဘူး။ အာမခံနိုင်တဲ့ တခုတည်းသော အရာက နှစ်အကန့်အသတ်နဲ့ နေရမယ့် လူ့လောကမှာ စိတ်ငြိမ်းငြိမ်းချမ်းချမ်း နေရလိမ့်မယ်လို့တော့ အာမခံလို့ရတယ်။ 

အဲဒါကို တက်ကျမ်းတွေနဲ့ ရောမှာစိုးလို့ self-help လို့လည်း မခေါ်ချင်ဘူး။ ကိုယ့်ဘာသာကိုယ်တော့ self-connection လို့ပဲ ဟိုးတလောက နာမည်ပေးထားလိုက်တယ်။ တခုတော့ ရှိတယ်။ ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် စိတ်ငြိမ်းချမ်းရေး အတွက် meditation လုပ်တာပဲဖြစ်ဖြစ်၊ နောက်ဆုံး ဘာသာရေးပဲ လုပ်လုပ်…. အဲဒါကြီးကို universal အမှန်တရားကြီး အဖြစ် လူတိုင်းကို အတင်းလက်ခံခိုင်းတာမျိုး မလုပ်ဖို့လိုတယ်။ spiritual လုပ်သူဖြစ်ဖြစ် မလုပ်သူဖြစ်ဖြစ် အတူတူချင်းကို…. ငါတော့ မြင့်မြတ်ပါတယ်ဆိုပြီး တမူးပိုမရှူမိဘဲ ဒါတွေကို subjective truth ဒါမှမဟုတ် ကိုယ့်ရဲ့ တကိုယ်စာ preference လေးအဖြစ် လက်ခံထားဖို့ပါ။ 

ဒါမျိုးတွေ ရေးတယ်ဆိုတာကလည်း ဒါကို ပကတိအမှန်တရားအဖြစ် လူတိုင်းကို နားချဖို့ မဟုတ်ဘဲ ကိုယ့်တကိုယ်စာအကြိုက် စိတ်ငြိမ်းချမ်းရေး နဲ့ သူ့တကိုယ်စာအကြိုက် စိတ်ငြိမ်းချမ်းရေးမှာ သင်္ချာလို set သဘောနဲ့ ပြောရင် intersection လေးတွေရှိနိုင်လို့ အဲဒါလေးတွေ ပိုရှင်သန်လာအောင် သတိပြု ပျိုးထောင်နိုင်ရုံလေးသက်သက်။ 

(ကောင်းကင်ကို)

Self-connection (3) - တရားထိုင်တဲ့ လူတစ်ယောက်ဟာ စက်ရုပ်ဖြစ်သွားနိုင်လား။

 (၂၀၂၀ ဒီဇင်ဘာတုန်းက ကျွန်တော်ရေးဖူးတယ်။ "စက်ရုပ်က လူတွေကို လုံးဝ လွှမ်းမိုးဖို့ ဆိုတာကတော့ သူတို့ကို survival instinct တွေ၊ ego တွေပါ ထည့်ပေးမှ ရမယ်ထင်တယ်။ အတ္တလုံးဝ မရှိရင်၊ ရှင်သန်ကျန်ရစ်လိုစိတ် မရှီရင် တည်တံ့ဖို့၊ လူတွေကို လွှမ်းနိုင်ဖို့ မဖြစ်နိုင်ဘူး။ " - ၂၀၂၀ ဒီဇင်ဘာ

တနည်းအားဖြင့်တော့ အေအိုင်ကို လူနဲ့တူအောင်လုပ်ချင်ရင် survival instinct တွေ၊ ego တွေ၊ အစွဲအလမ်းတွေ ထည့်ပေးရမယ်ပေါ့။ အဲဒါနဲ့ ပြောင်းပြန်ဆိုရင်ရော။ လူဟာ အတ္တနဲ့ အစွဲအလမ်းမရှိရင် စက်ရုပ်လို၊ အေအိုင်လို ဖြစ်သွားမှာလား။

ပြောချင်တာက ဒီမှာ။ ကျွန်တော်က ဖရီးသင့်ကာ နဲ့ agnostic ဆိုပေမယ့် ဘာသာရေး ဒဿနထဲမှာ ကိုယ့်ကို အများဆုံးလွှမ်းမိုးတာက ဗုဒ္ဓဘာသာ၊ တာအို နဲ့ ဆူဖီပေါ့။ အမှန်တရား အရှိတရားမဟုတ်ဘဲ တစ်ကိုယ်ရည် အကြိုက်အရ ပြောရရင် တာအိုပြီးရင် ဗုဒ္ဓဘာသာ အတွေးအခေါ်ကို အနှစ်သက် အမြတ်နိုးဆုံးပေါ့။ (ကျန်တာတွေကို နှိမ်ချလိုရင်း မရှိဘူးနော်။ ပြီးတော့ ဘယ်ဘာသာကိုမှ အကြွင်းမဲ့ ယုံကြည်လက်ခံ ကြိုက်နှစ်သက်ခြင်းလည်း မရှိဘူး)

ဗုဒ္ဓဘာသာရဲ့ mediation ကို၊ Hindu ဂုရုတွေနဲ့ spiritual ဂုရုတွေပြောတဲ့ တချို့ meditation တွေကိုလည်း ကြိုက်တယ်ပေါ့။ ကျွန်တော်က အတွေးများတဲ့သူဆိုတော့ အရာရာကိုတွေးပြီး စိတ်ပင်ပန်းတတ်သူကိုး။ အတွေးတွေ ပယ်ရတာ (တကယ်တော့ ပယ်လို့မရဘဲ ထိန်းချုပ်လို့မရဘဲ စောင့်ကြည့်ရတာ) ကို ကြိုက်တယ်။ အတွေးတွေ နည်းသွားမယ်။ အတွေးတွေ ရှိနေလည်း အဲဒီအတွေးတွေနောက်ကို မလိုက်သလို အတွေးတွေ မလိုချင်ဘူးလို့လည်း မဆန့်ကျင်ဘူးပေါ့။ အတွေးတွေ အပေါ် အစွဲကျွတ်သွားမယ်။ သောကတွေနည်းသွားမယ်။ အစွဲတွေလည်း နည်းသွားမယ်ပေါ့။

အေအိုင်ပေါ်လာတဲ့အခါမှာပြဿနာတခု ဝင်လာတယ်။ mediation ကို ကြိုက်ပေမယ့် သံသယ တခု ဝင်လာတယ်။ ငါတို့ လူအဖြစ် ဖြစ်တည်နေတာ၊ လူပီသနေတာက အတ္တတွေ အစွဲအလမ်းတွေ ရှိနေလို့လို့။ အေအိုင်မှာ အဲဒါတွေ မရှိနိုင်တော့ အေအိုင်ဟာ လူလို ဖြစ်မလာတော့ဘူး။ စက်နဲ့တီးတဲ့ ဂီတသံက လူကိုယ်တိုင်တီးတာထက် ပိုမြန်ပိုကောင်းလည်း ခုတီးပြနေတာက လူဆိုတဲ့ အစွဲနဲ့ ကျွန်တော်တို့ ပိုမြတ်နိုးကြမှာ မဟုတ်လား။ ပန်းချီကို စိတ်ကူးမကွန့်မြူးဘဲ ပုံတူဆွဲထားတာဆိုရင်တောင် အဲဒီပန်းချီကို ဓာတ်ပုံထက် ပိုနှစ်သက်ကြမှာပဲ။ လူက ဆွဲထားလို့။ လူသားချင်းဆိုတဲ့ အစွဲနဲ့ လူလူချင်း ပိုအားပေးကြတာလည်း ပါမယ်။ စက်လို လွယ်လွယ်လေးနဲ့ လုပ်နိုင်တာမျိုးမဟုတ်ဘဲ ကြိုးစားအားထုတ်ပြီးမှ အနှစ်နှစ်အလလပါရမီဖြည့်ဆည်းပြီးမှ ရလာတဲ့အရာတွေဆိုတာကို သိတဲ့အသိနဲ့ အစွဲနဲ့ ပိုပြီးတန်ဖိုးထားကြမယ်။ အစွဲဖြုတ်ကြည့်လိုက်ရင်တော့ (ရလဒ် ကိုပဲကြည့်မယ်ဆိုရင်တော့) အတူတူ ဖြစ်နေမှာ။ mediation လုပ်တယ်ဆိုတာက အစွဲဖြုတ်ဖို့လေ။ ခန္ဓာကိုယ်ကိုတောင် ငါအဖြစ် မစွဲရတော့၊ ကိုယ့်အတွေးတွေကို အရှိတရားအဖြစ် မစွဲရတော့ဘူးဆိုတော့ အနုပညာတွေ၊ ဒါက handmade တို့ homemade တို့ လူက တီးခတ်ထားတာတို့ဆိုတဲ့ အစွဲတွေပါ အရေးပါတော့မှာ မဟုတ်ဘူးပေါ့။ ဒါဆိုရင် တရားထိုင်လိုက်ရင် စက်ရုပ်ဆန်သွားမလား၊ စက်ရုပ်ဖြစ်သွားမလား လို့ သံသယ ဝင်မိတယ်။ ပူပင်သောကတွေ လျော့ချင်တယ်ဆိုပေမယ့် ပူပင်သောက လုံးဝ မရှိတော့ရင်၊ အတွေးတွေ လုံးဝမရှိတော့ရင်၊ အတ္တမရှိတော့ရင် စက်ရုပ်ဖြစ်သွားမှာလား။

ဟိုတလောက ကိုပိုင်သွန်ဲ့ဆွေးနွေးတော့ သူကတော့ အတွေးတွေ မရှိတော့၇◌င်တောင် affection ဆိုတာ ကျန်ခဲ့မယ်တဲ့။ ဒါပေမယ့် အဲဒီကျန်ခဲ့မယ့် affection ဆိုတာကို ကျွန်တော် နားမလည်ဘူး။ spiritual စာအုပ်တွေထဲမှာပြောတဲ့ အတ္တဆိုတာ ပျောက်သွားရင် ချစ်ခြင်းမေတ္တာ love ဆိုတဲ့အရာ (loving kindness) ဆိုတဲ့ အရာကတော့ ကျန်နေဦးမှာလား။ အဲလိုဆိုရင်တော့ လူဟာ တရားထိုင်တာ ရာနှုန်းပြည့်အောင်မြင်သွားရင်လည်း စက်ရုပ်ဖြစ်စရာ အကြောင်းမရှိဘူး။ စက်ရုပ်ကလည်း အဲဒီ affection မရမချင်း လူဖြစ်မလာနိုင်ဘူး။ (အဲဒီ affection ဆိုတာကို physical fundamental အဆင့်ထိ ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာကြည့်ရင်တော့လည်း အဲဒါသည်ပင် ဘာမှမဟုတ်တဲ့ အရာဖြစ်သွားနိုင်တယ်။ ဒါကိုတော့ ပြောလိုရင်း မဟုတ်တော့ ထားပါတော့။) အဲဒီ affection ဆိုတာက တခြား သတ္တဝါတချို့မှာရော ရှိနိုင်မလား။

ပြီးတော့ ညီငယ် လပြည့်နဲ့လည်း ဟိုနေ့ညက ဆွေးနွေးသေးတယ်။ လပြည့်ကို ကျွန်တော်က အဲဒီ အစွဲအကုန်ပယ်လိုက်ရင် လူက စက်ရုပ်ဖြစ်သွားမလားဆိုတဲ့ သံသယကို ပြောတော့ သူက ပြန်ပြောတာက….ကျွန်တော်ကိုယ်တိုင် သူ့ကို ပြောဖူးတာတခုရှိတယ်တဲ့။ “ဗုဒ္ဓက ခံစားမှု (အတ္တ)တိုင်းကို မပယ်ဘူးလို့ အကိုလည်း ပြောခဲ့ပါတယ်တဲ့။ ကျွန်တော်ပြောတာကို ကျွန်တော်မမှတ်မိဘူး။ လပြည့်က ဆက်ပြောတယ်။ “ကျွန်တော်အတ္တ အကုန်ပယ်ဖူးတယ်။ လိုချင်စိတ်အကုန်လျှော့မိတဲ့အခိုက်မှာ ကျွန်တော်တုန်တက်လာတယ်။ ကျွန်တော် ဒီလောကမှာ နေစရာမရှိတော့ဘူးလို့ ခံစားလိုက်ရဘူးတယ်။ ဗုဒ္ဓက မဇ္ဈိမပါ။ အလယ်အလတ်ပါ။ လူဖြစ်တည်စေမယ့် သမားရိုးကျ ခံစားမှုတွေကို သူလက်ခံမယ်။ ပိုတာကိုသာ သူဖြတ်ခိုင်းမှာ”

ဒါတွေကိုက မင်းတို့က… လက်တွေ့လုပ်မကြည့်ဘဲ…လျှောက်တွေးနေတာ၊ လျှောက်စဉ်းစားနေတာလို့ ပြောလို့ရပေမယ့် အဲဒါမျိုးကလည်း ပညာကို ပိတ်ပင်ခြင်းပါပဲ။ ဒါက ပရမ်းပတာ ပူလောင်တဲ့ အတွေးတော့ မဟုတ်ဘဲ functional thinking ပါ။ အမှန်တရားတို့ အရှိတရားတို့ absolute truth တို့ မဟုတ်ပေမယ့် တခုခုမလုပ်ခင် functional thinking ကတော့ လိုတော့လိုတယ်။ နို့မို့ ကျွန်တော် တရားတအားပေါက်ပြီး စက်ရုပ်ဖြစ်သွားခဲ့ရင် ဘယ်သူတာဝန်ယူမှာလဲ။ ကဲ။

Functional thinking သဘောဟာလည်း အေအိုင်က လိုက်တုလို့ရမယ်ဆိုရင်တောင် လောလောဆယ်တော့ လူ့ဖြစ်တည်မှုထဲက တစ်ခုပါပဲ။

အတွေးတွေဟာ အရှိတရားမဟုတ်ကြောင်း၊ အမှန်တရားစစ်စစ်မဟုတ်ကြောင်းကတော့ ကိုပိုင်သွန်က bayesian brain ဆိုပြီး ခဏခဏ ပြောတယ်။ အပြည့်အစုံတော့ ကျွန်တော် အသေးစိတ် သဘောမပေါက်ပေမယ့် အဲဒီ concept ကို ဖမ်းမိပါတယ်။ နောက် ကျွန်တော်လည်းဖတ်ဖူးပြီး ကိုယ်ပိုင်သွန်လည်း ခဏခဏပြောတဲ့ တရုတ် တာအိုဝါဒ မာစတာ တယောက်ရဲ့ စကားပေါ့။ သူ့အသံထွက်တော့ ကျွန်တော်မသိ။ ကိုပိုင်သွန်ကတော့ ကျွမ်းဇီ လို့ အသံထွက်တယ်။ အင်တာနက်မှာ ရှာကြည့်တော့လည်း ကျွမ်းဇီလိုလို ကျွမ်းဇာလိုလိုပဲ။ ထားပါတော့။ တနေ့ သူက အိပ်မက်မက်တယ်။ အိပ်မက်ထဲက သူက လိပ်ပြာဖြစ်နေတာ။ သူနိုးလာတော့ သူက ဒီလိုတွေးတယ်။ တကယ့်အဖြစ်က လူက လိပ်ပြာဖြစ်ကြောင်း အိပ်မက်မက်တာလား။ နိုးလာချိန်ဟာ တကယ်တော့ လိပ်ပြာက လူဖြစ်ကြောင်း အိပ်မက်မက်နေတာလားပေါ့။ အိပ်မက်ဟုတ်မဟုတ် သိရအောင် ဆွဲဆိတ်ကြည့်ရလို့ နာတယ်ဆိုရင်လည်း အဲဒါက အိပ်မက်ထဲမှာ ဆွဲဆိတ်ကြည့်ပြီး အိပ်မက်ထဲမှာ နာတာ ဖြစ်ချင်ဖြစ်မှာလေ။ science နယ်ပယ်ထဲတော့ အကျုံးမဝင်တဲ့ ဒဿနပေါ့။ Falsification လုပ်လို့မရလို့။ လုပ်လို့ရတယ်ဆိုတောင် အိပ်မက်ထဲမှာ ဆွဲဆိတ်ကြည့်သလိုမျိုး အိပ်မက်ထဲက falsification လို့ ပြောလို့ ရနေတာပဲ။

ထားပါတော့။ အိပ်ပျော်ခြင်းနဲ့ တရားထိုင်ခြင်း မတူပေမယ့် တရားထိုင်ခြင်းရဲ့ အကျိုးကျေးဇူးက အတွေးတွေ ပယ်သတ်ဖို့ဆိုရင် အိပ်ပျော်ခြင်းလောက် အတွေးတွေကို ပယ်သတ်နိုင်တာ ရှိဦးမလား။ ဒါကြောင့် ဒလိုင်းလားမားက ပြောတာဖြစ်မယ်။ Sleep Is the Best Meditation။ ဒါပေမယ့် တဘက်မှာက အိပ်နေတဲ့အချိန်ဆိုတာ (အနားယူတာ၊ မှတ်ဉာဏ် ပြန်တည်ဆောက်တာ ဘာညာတွေ မရှိမဖြစ်ဆိုပေမယ့်) တကယ်ဆို လူ့ဘဝ တန်ဖိုးတွေကို သူက တည်ဆောက်တာမဟုတ်ဘူး။ တနည်းအားဖြင့် ပြောရရင် ရှင်သန်ခြင်းဆိုတာကို အိပ်နေချိန်တွေက တည်ဆောက်တာ မဟုတ်ဘဲ နိုးနေချိန်တွေက တည်ဆောက်တာ။ ဒါဆို တရားထိုင်တာကရော အဲလို အားတွေပြန်ဖြည့်ပေးရုံ ဘဝအမောပြေစေရုံ သက်သက်ပဲလား။ ၂၄နာရီ တရားထိုင်နေမယ်ဆိုရင် ရှင်သန်ခြင်းရဲ့ အဓိပ္ပါယ် ကျန်နေနိုင်သေးသလား။ အတ္တတွေ အစွဲတွေ ရာနှုန်းပြည့် မရှိတော့ဘူးဆိုရင် လူတစ်ယောက်ဟာ စက်ရုပ်ဖြစ်သွားနိုင်လား။ ဖြစ်ဖြစ် မဖြစ်ဖြစ် စိတ်ပူလောင်တာတွေ လျော့ဖို့ တရားကတော့ ထိုင်ရဦးမှာပဲ။ ပြီးတော့ သီအိုရီအရသာ စဉ်းစားတာ။ ကိုယ်က အချိန်ပြည့် တရားထိုင်နိုင်မယ့်သူလည်း မဟုတ်ဘူး။

ဒါက အများလက်ခံထားတဲ့ စာအုပ်တွေအတိုင်း လိုက်ရေးတာ မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီတော့ ကြိုက်သလို မန့်လို့ရတယ်။ ဒါပေမယ့် ဘာသာရေးစာအုပ်တွေထဲက ဟာတွေနဲ့ မတူဘူးလို့တော့ မပြောပါနဲ့။ အဲဒါတွေအတိုင်း လက်ခံယုံကြည်နေတာ မဟုတ်လို့၊ အဲဒီက ချပေးတဲ့အတိုင်း လိုက်တွေးးထားတာ မဟုတ်လို့။

ဒီလိုအကြောင်းအရာတွေ လျှောက်ရေးနေတာအတွက် ခေါင်းစဉ်ကိုတော့ တသမတ်တည်းဖြစ်အောင် Self-connection 1,2,3 လို့ ပေးထားပါတယ်။ လျှောက်ရေးတယ်ဆိုတာလည်း တကယ် လျှောက်ရေးလို့ သုံးတာပါ။ ဒါပေမယ့် ဒီနေရာက "လျှောက်" ဆိုတဲ့စကားလုံးက အများသတ်မှတ်ထားတဲ့ဘောင်တွေကို ဂရုမစိုက်တဲ့ သဘောကို ပြောတာ။ အများသတ်မှတ်တဲ့ ဘောင်မုတ်ဘဲ ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် ပိတ်မိနေတဲ့ ဘောင်ထဲတော့ ရောက်ချင်ရောက်နေမှာပေါ့လေ။

ကျင့်ဝတ် နဲ့ လက်တွေ့နိုင်ငံရေး အမြင်

 NUG က One China principle ကို ထောက်ခံကြောင်း ကြေငြာချက်ထွက်လာတယ်။ တရုတ်အစိုးရရဲ့ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွေကို ရော စောင့်ရှောက်မယ်ပေါ့။ 

အရင် ခေတ်အဆက်ဆက်ကရော၊ NLD အစိုးရ လက်ထက်တုန်းကလည်း ထိုင်ဝမ်လို့တောင်မှ မသုံးတာ။ တရုတ်လို့ ရေးပြီး ကွင်းစကွင်းပိတ်ထဲကနေ ထိုင်ပေ လို့ သုံးတာ။ တရုတ်(ထိုင်ပေ) ပေါ့။ NLD အစိုးရ လက်ထက်မှာလည်း ဒလိုင်းလားမားတို့ တိဘက်အရေး၊ ဟောင်ကောင်အရေးတို့ကို လျစ်လျူရှုခဲ့တဲ့အပြင် အဲဒီကိစ္စတွေမှာ တရုတ်ဘက်ကိုပါ ပိုယိမ်းခဲ့တာပါပဲ။ 

တရုတ်ရဲ့ လွှမ်းမိုးမှုကို အတိုင်းအတာ တစ်ရပ်အထိ ခံရတာက စစ်ကောင်စီတင်မဟုတ်။ NLD တို့ NUG တို့တင် မဟုတ်။ EAO တချို့လည်း ခံရတာပဲ။ EAO တွေနဲ့ အခု NUG လုပ်တာ ဘာကွာလဲဆိုတော့ တချို့ EAO တွေ တရုတ်ဘက် ယိမ်းတယ်ဆိုရင်တော်င ဘယ် EAO ကမှတော့ One China principle ဘာညာပြောတာ မကြားဖူးဘူး။ ဒါကလည်း အစိုးရအဖြစ် မခံယူထားလို့ ဖြစ်နိုင်တယ်။ NUG ကတော့ ကြားနေ အနေအထားတောင် မဟုတ်တော့ဘဲ ပေါ်တင်ကြီး တရုတ်ဘက် ယိမ်းလိုက်တဲ့၊ အရပ်စကားနဲ့ ပြောရရင်တော့ တရုတ်အစိုးရကို ပေါ်တင်ကြီး “မ” လိုက်တာပေါ့။

Henry Kissinger ပြောတဲ့ Realpolitik ဒါမှမဟုတ် "practical politics” အရ၊ လက်တွေ့နိုင်ငံရေးအရဆို ရင်တော့ မမှားဘူးလို့ ပြောချင်ပြောလို့ရတာပေါ့။ ဒါပေမယ့် morally အရ၊ နိုင်ငံရေးကျင့်ဝတ်ပိုင်းအရ ကြည့်ရင်တော့ မှားတာပေါ့။ 

ထပ်ပြောရရင် Realpolitik အရ မမှားဘူးဆိုပါတော့။ ဒါဆိုရင်ရော ဘာတွေက မှားသွားသလဲ။ လက်တွေ့ အနိုင်ရဖို့ပဲ ဦးတည်နေကြရာမှာ ဓမ္မ - အဓမ္မ ဆိုပြီး ပုံသေ သတ်မှတ်တာ (ဒီနေရာမှာ မင်းအောင်လှိုင်တို့လို စစ်ခေါင်းဆောင်တွေကတော့ အဓမ္မမှန်း လုံးဝ ပြတ်ပြတ်သားသား ထင်ရှားတယ်နော်။ သူတို့လို ဖက်ဆစ်တွေကို ကာကွယ်ပေးချင်တာမဟုတ်)။ ဒါပေမယ့် ကိုယ်တွေဘက်မှာ (ဒီကိစ္စမှာဆို NUG ဘက်မှာ) ဓမ္မဆိုတာလို ဖြူစင်မနေဘူး။ အဲဒီမှာ ဘာတွေမှားသလဲဆိုတော့ ဖြူစင်မနေဘဲ၊ အနိုင်ရရေးကို ဦးတည်နေရဲ့သားနဲ့ ဓမ္မဆိုပြီး ဇွတ်လုပ်ကြတာ။ တကယ်က nationalism ပါပဲ။ မဘသတွေလောက်အထိ ကျဉ်းမြောင်းတဲ့ nationalism မဟုတ်ပေမယ့် nationalism ပါပဲ။ ပြီးရင် အဖွဲ့အစည်း အကျိုးစီးပွားအတွက်ရော၊ တစ်ကိုယ်ရည် အကျိုးစီးပွါးအတွက် လုပ်ရတဲ့ အဓမ္မတချို့တလေလည်း ရှိမှာပဲ။ အဲဒါကို ဓမ္မလို့ ဇွတ်လုပ်ကြတာပါ။ 

နောက်တခုက realpolitik လုပ်နေသူတွေကို humanist တွေက ကျင့်ဝတ်ပိုင်းအရ သို့မဟုတ် အိုင်ဒီယော်လော်ဂျီပိုင်းအရ ဝေဖန်ရင် ….. အထိမခံတော့ဘဲ ဓမ္မလို့ ဇွတ်ပြောကြတာ၊ ဝေဖန်သူတွေကိုပါ အဓမ္မအဖြစ်၊ သို့မဟုတ် realpolitik ကို ဉာဏ်မမီသူတွေအဖြစ် တိုက်ခိုက်ကြတာ၊ သို့မဟုတ် ကိုယ်ကျိုးစီးပွားရှာသူ သို့မဟုတ် သစ္စာဖောက်လောက်ကောင်တွေအဖြစ် ရန်ရှာကြတာ။ အဲဒါတွေက မှားတာ။ တကယ်ကတော့ ကိုယ့်ဘက်အသာစီးရရေးအတွက် ထိုင်ဝမ်လို လူ့အစုအဖွဲ့တစ်ခုရဲ့ ကိုယ်ပိုင်ပြဌာန်းခွင့်ကို ချနင်းလိုက်တာက ဓမ္မတော့ ဖြစ်မနေဘူး။ လူတွေသတ်မှတ်ထားတဲ့ ဓမ္မဆိုတဲ့ သဘောတရား (လူလုပ်ဓမ္မကို) လက်ခံရင်ပေါ့လေ။ အဲဒါကို လူလုပ်ဓမ္မမို့ လက်မခံဘူးဆိုရင်ကျလည်း ဒီလိုပို့စ်တွေကို လာငြင်းစရာကိုမလို၊ political science တွေပါ ပြောစရာကိုမလို၊ မင်းအောင်လှိုင်သည်ကိုပင်လျှင် မတရားဘူးလို့ ပြောဖို့မလိုတော့။ ဘာတုန်းဆိုတော့ အဲဒါဆို moral nihilism ဖြစ်သွားပြီ။ တရားတယ်၊ မတရားဘူးဆိုတာ မရှိတော့ဘူး။ ဒီနိုင်ငံကလူတွေ ဖတ်ဖူးကြတဲ့ စိတ္တရလေခါ ဝတ္ထုထဲကလိုပဲ။ 

ထားပါတော့။ ကျင့်ဝတ်ဆိုတာကို လက်ခံပြီဆိုပါတော့။ ဒါဆို မင်းအောင်လှိုင်နဲ့ NUG အတူတူပဲလားဆိုတာတော့ မဟုတ်ဘူး။ ကိုပိုင်သွန် ပြောဖူးသလို စကားနဲ ပြောရရင် demarcation line ဆိုတာရှိတယ်။ နယ်နိမိတ်မျဉ်းပေါ့ဗျာ။ မင်းအောင်လှိုင်ကတော့ အရာအများစုမှာ အဓမ္မဆိုတဲ့ဘက်ကို ဟိုးဘက်အစွန်းဆုံး ဒီဂရီအမြင့်ဆုံးဘက်ကို ပြတ်ပြတ်သားသား သိသိသာသာ ရောက်နေတာ။ အဓမ္မမှန်းသိသာတယ်။ NUG လိုမျိုးကျတော့ တချို့ကိစ္စတွေမှာ အဖြူအမည်းမသည်းကွဲတဲ့ ဓမ္မမှန်း အဓမ္မမှန်း ပြတ်ပြတ်သားသား ပြောရခက်တဲ့ မျဉ်းမျိုးပေါ်မှာ ရောက်နေမယ်။ တချို့ကိစ္စရပ်တွေမှာတော့ မတရားတဲ့ဘက်ကို ရောက်နေမယ်။ တချို့ကိစ္စတွေမှာတော့ ဓမ္မဘက်မှာ သိသိသာသာ ရောက်နေမယ်။ ပုံသေပြောရတော့ခက်ပါတယ်။ 

အဲဒီတော့ တချို့ကိစ္စတွေကို realpolitik ဆိုတဲ့ စကားလုံး သုံးပြီး ကာပေးချင် ကာပေးလို့ရတယ်။ ကာပေးခွင့်လည်း ရှိပါတယ်။ ဒါပေမယ့် အဲဒီ realpolitik သုံးပြီးတော့က ဖက်ဆစ်တွေ၊ ဂျီနိုဆိုက်လို ကိစ္စတွေအထိ ကာပေးလို့ ရတာကိုတော့ သတိပြုစေချင်တယ်။ realpolitik ဟာ ကျင့်ဝတ်နဲ့ မတူဘဲ ဘောင်ကျယ်ပြီး တအားညစ်ပတ်ခွင့်ရှိတာမို့ ဖက်ဆစ်လုပ်ရပ်တွေကိုတောင် ကာပေးလို့ရနိုင်တယ်။ အုပ်စုအကျိုးစီးပွား သို့မဟုတ် အမျိုးသားရေးအတွက် လူတွေအစုလိုက် သတ်ရတာပါဆိုတဲ့အထိတောင် ကြံဖန် ကာပေးလို့ရနိုင်တယ်။ ပိုးဟပ်တွေလို အနှောင့်အယှက်ပေးမယ့် ပိုးမွှားတွေမို့ သတ်ရတာပါဆိုတဲ့အထိတောင် လက်တွေ့အဆင်ပြေရေးဆိုတဲ့ ဆင်ခြေနဲ့လည်း ကာပေးခဲ့ကြပါတယ်။ ပြီးတော့ တချို့ကိစ္စတွေဆို realpolitik ဆိုတဲ့ စကားလုံးကိုသာ ယူသုံးတာ။ တကယ့်လက်တွေ့လည်း အဆင်ပြေလာတာ မဟုတ်ပါဘူး။ 

ဒါပေမယ့် Moral ပိုင်းဆိုတာမှာတော့ သိပ္ပံလို အားလုံးတပြေးညီ လက်ခံထားတဲ့ Theory of Everything လို အရာမျိုး မရှိပေမယ့် အကန့်အသတ်တွေ၊ လိုက်နာရမယ့် အချက်တွေ ရှိသလို၊ အားလုံး ယေဘုယျ အကြမ်းဖျင်း သဘောတူထားတဲ့ အရာတွေလည်း ရှိတော့ အကန့်အသတ်ရှိပြီး လိုက်နာကျင့်သုံးဖို့ လည်းခက်တယ်။ အယူအဆတွေကို လိုသလိုဆွဲသုံးပြီး စိတ်ကြိုက် ကာပေးလို့ မရနိုင်ဘူး။ 

တဘက်မှာ diversity ကိုလက်ခံတယ်ဆိုပါတော့။ လက်မခံလည်း လက်တွေ့မှာ လုပ်ငန်းခွင်လို နေရာမျိုးမှာသာ diversity က ရှိချင်မှ ရှိမယ်။ အတွေးအမြင်၊ ခံယူချက် ကွဲပြားမှုတွေကတော့ ရှိနေမှာပါပဲ။ ဒီတော့ realpolitik ကို ဝေဖန်တဲ့သူတွေလည်း ရှိနေမှာပါ။ တချို့ကကျ အလုပ်အကိုင်ကိုက လူ့အခွင့်အရေးနဲ့ ပတ်သတ်တဲ့လုပ်ငန်းဖြစ်မယ်။ အဲ့လူတွေကိုလည်း ငွေကြောင့် လုပ်တာဆိုပြီး အပြစ်မတင်သင့်ဘူး။ လူတိုင်းဟာ ထိုက်တန်တဲ့ လုပ်အားခ ရခွင်ံ့ရှိတယ်။ ပြောတဲ့အချက်  မှန်မမှန် ကိုပဲ စဉ်းစားရမယ်။ တချို့ကကျလည်း အဖွဲ့အစည်းတခုကို မုန်းလွန်းလို့ တမင်ဝေဖန်တာလည်း ရှိတယ်။ အဲဒါလည်း ဝေဖန်တဲ့အချက် မှန်မမှန် ကိုပဲ စဉ်းစားရမှာပါ။ တချို့ကလည်း လောလောဆယ်ကျွန်တော်တို့လို လူအမုန်းခံပြီး ကြီးတော်နွားကျောင်းနေကြတာမျိုးပေါ့။ တခါတခါ လူမုန်းများပြီး မိတ်ပျက်တဲ့အတွက် ကိုယ့်အလုပ်နဲ့ ကိုယ့်ဝင်ငွေကိုတောင် ထိခိုက်စေနိုင်ပါသေးတယ်။ ဒါပေမယ့် ကိုယ့်ဝါသနာမို့ ကိုယ့်ခံယူချက်မို့ ပြောကြသူတွေက ပြောကြပါတယ်။

ကမ္ဘာကြီးမှာ realpolitik သမားတွေချည်းဆိုလည်း ဟစ်တလာထက်ဆိုးတဲ့ လုပ်ရပ်တွေ ပွထနေပြီး ခုဆို လူသားတွေ မျိုးတုံးနေလောက်ပြီ။ ဒီတော့ လက်တွေ့ကျသည်ဖြစ်စေ၊ မကျသည်ဖြစ်စေ၊ အမေရိကန်လို ကမ္ဘာ့ပါဝါနိုင်ငံကြီးက အစ အဲဒီ ကျင့်ဝတ်တွေကို ရာနှုန်းပြည့် မလိုက်နာကြဘူးဆိုပေမဲ့၊ ဟန်ချက်ညီအောင် ပြန်ထိန်းဖို့ အဲဒါတွေကို ထောက်ပြသူတွေ၊ အဖွဲ့အစည်းတွေကတော့ လိုအပ်နေမှာပဲ။ တဘက်ကလည်း realpolitik သမားတွေက ရန်ပြန်လုပ်ကြမှာပါပဲ။ အဲလိုပြောလာရင် diversity က ကောင်းကြောင်း၊ ဟန်ချက် ထိန်းညှိမှုရှိတာက ကောင်းကြောင်းနဲ့ စံနှုန်းတွေဟာ ရာနှုန်းပြည့်မလိုက်နာနိုင်ကြတောင် ရှိသင့်ကြောင်း ကိုယ်တွေကလည်း ပြန်ပြောရမှာပါပဲ။  

ဒီတော့ humanist တွေ က ဝေဖန်နေခြင်းဟာ …. လောကကြီးမှာ အားလုံး တယောက်မကျန် လက်ခံကြရမယ့် ပုံသေ absolute truth တို့၊ အားလုံးအတွက်မှန်မယ့် ဓမ္မတို့ဆိုတာ ရှိနေလို့လည်း မဟုတ်ဘူး။ ခုရေးနေတဲ့ ပို့စ်သည်ပင်လျှင် absolute truth မဟုတ်ဘူး။ လူတိုင်းလက်ခံရမယ့် moral principle မျိုး မဟုတ်ဘူး။ ဝေဖန်ရခြင်းတွေကလည်း ငါတို့ကမှ အမှန်ဆိုပြီး moral high ground ယူဖို့တို့၊ ကြွားဝါဖို့တို့လည်း မဟုတ်ဘူး။ လောကကြီးကို ဟန်ချက်ထိန်းညှိဖို့၊ နောက်တခုက လူတွေလုပ်ယူထားတဲ့ ဓမ္မနဲ့ အဓမ္မပဲဆိုပါစေ…. အဲဒီ ဓမ္မ အဓမ္မရဲ့ နယ်နိမိတ်မျဉ်းကို တအားကျော်ပြီး အဓမ္မဘက် တအားမရောက်ရအောင် ထိန်းပေးနိုင်ရေးအတွက်ပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီတော့ စံနှုန်းတွေနဲ့ ဝေဖန်သူတွေလည်း ရှိနေမယ်။

**********

ဒီတော့ ဒါမျိုးတွေ ရေးရခြင်းနဲ့ ပတ်သတ်ပြီး ခုလက်ရှိ နှစ်သစ်မှာ စဉ်းစားထားတဲ့ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ ခံယူချက်လေးကိုလည်း ထည့်ရေးလိုက်ပါမယ်။ 

အဲဒီတော့ ကိုယ့်ကို ကြိတ်မုန်း ကြိတ်အမြင်ကတ်သူတွေ ရှိခဲ့/ရှိနေမှာ ဖြစ်သလို၊ ပေါ်တင်မုန်းသူ အမြင်ကတ်သူတွေလည်း ရှိမှာပဲ။ အမြင်မကတ်ဘဲ အယူအဆ မတူကြောင်း ရိုးရိုးသားသား ဖွင့်ဟ လာရေးသူတွေလည်း ရှိမှာပဲ။ အဲဒီမှာ ကိုယ့်အတွက် နှစ်သစ်ခံယူချက်လို့ပဲဆိုဆို ခံယူချက်တစ်ခုကတော့ …. (၁) ရေးချင်တာကိုလည်း လူမုန်းမှာစိုးပြီး မရေးဘဲနေတာမျိုး အမြဲမလုပ်ဖို့ (တခါတခါ မုန်းချင်မုန်းပါစေ ရေးရမယ်) - (၂) မအလတို့လို သိသိသာသာ ပြတ်ပြတ်သားသား ဖက်ဆစ်ဆန်နေကြသူတွေ ဟုတ်မနေရင်၊ ပြီးတော့ ကိုယ်နဲ့အမြင်မတူသူဟာ ကိုယ့်ကို နစ််နာအောင် တိုက်ခိုက်တာမျိုးမဟုတ်ဘဲ သာမန်ကိုယ့်ကိုမုန်းတာ၊ ဒါမှမဟုတ် အမြင်မတူရုံ သက်သက်ဆိုရင် အမုန်းနဲ့ မတုံ့ပြန်ပဲ…. မေတ္တာသို့မဟုတ် ဥပေက္ခာနဲ့ပဲ တုံ့ပြန်ဖို့။ (၃) ဖက်ဆစ်ဆန်တဲ့ ကိစ္စတွေကလွဲရင် ကိစ္စအများစုမှာ လူအချင်းချင်း ချစ်ခင်ရေး (သို့မဟုတ် အနည်းဆုံး တယောက်နဲ့ တယောက် မမုန်းဘဲ ဥပေက္ခာထားရေးကို) … အယူအဆ ငြင်းခုန်ပြီး မုန်းတီးမှုတွေထက် ပိုတန်ဖိုးထားဖို့ပါပဲ။  အဲဒီလိုပြောတဲ့အတွက် အယူအတွေ အမြင်တွေ ရှုထောင့်တွေကို မရေးဘူးလို့ မဆိုလိုပဲ ….. ရေးမယ်၊ မတူတာတွေကို ဖော်ပြမယ်၊ ဒါပေမယ့် တတ်နိုင်သမျှ အမုန်းမပွားတော့ဘူး ဆိုတာပါ။ ဒါပေမယ့် ကိုယ့်ကို တကူးတက နစ်နာအောင် ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ လိုက်တိုက်ခိုက်တာမျိုးဆိုရင်တော့လည်း တခါတလေမှာ ထိပ်တိုက် ပြန်တိုက်ခိုက်ရမှာပေါ့လေ။ ဒီတော့ ပုံမှန်ဆို သဘောမတူတာတွေရှိရင်လည်း ကိုယ့်ကို တိုက်ခိုက်မှု မပါဘဲ လာရေးကြပါ။ ကိုယ့်ကို တိုက်ခိုက်မှုမပါရင် မေတ္တာပျက်မှာ မဟုတ်။ ကိုယ်လည်း ပြန်ရေးမယ်။ ဒါပေမယ့် ပြန်မုန်းမှာ မဟုတ်။