ကောင်းကင်ကို

Determinism ႏွင့္ ပတ္သတ္၍

နိဒါန္း
-------
အပိုင္း (၁) က… အေတြးအေခၚေကာင္းတဲ့ ဘုန္းဘုန္းတစ္ပါးကုိ ကၽြန္ေတာ္ ေဆြးေႏြးထားတာပါ။

တခ်ိဳ႕လူေတြကို အာေပါက္မတတ္ ရွင္းျပရင္ေတာင္ ေျပာခ်င္တဲ့သေဘာကုိ နားမလည္ဘဲ ေလွ်ာက္ျပီး ျပန္ေျပာၾကတဲ့ အခ်ိန္မွာ… ဘုန္းဘုန္းနဲ႔ ေဆြးေႏြးရင္ စကားအမ်ားၾကီး ေျပာစရာ မလိုဘူး။ အေသးစိတ္ေျပာစရာ မလိုဘူး။ တန္းသေဘာေပါက္တယ္။ သူ ျပန္ေဆြးေနြးတာလည္း ရွိတယ္။
ဒါေၾကာင့္ တခ်ိဳ႕လူေတြက ဘုန္းၾကီးေတြ ဘာသာေရးကလြဲလုိ႔ ဘာမွ မသိဘူးလို႔ အကုန္သိမ္းၾကံဳးေျပာရင္ ကၽြန္ေတာ္ မၾကိဳက္တာ။ တကယ္က ထက္သန္သူဆိုရင္ သူတုိ႔မွာ ေလ့လာခ်ိန္ေတြ ပုိရ၊ ေတြးခ်ိန္ေတြ ပုိရလို႔ ပုိသိပါတယ္။ အမ်ားစုကေတာ့ လူျဖစ္ျဖစ္ ဘုန္းၾကီးျဖစ္ျဖစ္ ေတြးဖုိ႔ အေျခအေန သိပ္မေပးၾကေတာ့ မေတြးၾက၊ မသိၾကဘူး။

တခ်ိဳ႕လူေတြကို ကုိယ္က စိတ္ရွည္ရွည္ ထပ္တလဲလဲ ရွင္းျပေပမဲ့ ဘယ္လိုမွ နားမလည္ၾကဘူးဆိုတာမွာ... ကိုယ္က ရွင္းျပတာ ညံ့တာလည္း ပါမယ္။ သူတို႔ေတြ ကုိယ္တုိင္ကုိယ္က ေပကပ္ျပီး ေတြးရုိးေတြးစဥ္အတုိင္း ေတြးေနၾကတာလည္း ပါတယ္။
တခ်ိဳ႕လူေတြဆို ကိုယ့္ကိုယ္ကုိ "အေတြးသမား...သူမ်ားနဲ႔ မတူဘူး" လို႔လည္း ေလွ်ာက္ေျပာေသးတယ္ … တစ္ခုခု နက္နဲသေယာင္ရွိတာကို ရွင္းျပျပီဆုိရင္... သူတို႔က အေရးမပါတာေတြ.... ေျပာျပီးသားဟာေတြကို အတင္း လာလာျငင္းေနေတာ့ အေၾကာင္းအရာေတြ ထပ္ကုန္ေရာ။ ဘာသာေရး အေၾကာင္းပါ ႏြယ္လာရင္ ပုိဆုိးေသးတယ္။ ဘယ္လိုမွ ဘာသာေရးကုိခြာျပီး မေတြးၾကေတာ့ဘူး။ တစ္ခါတစ္ခါ... ကုိယ္ေျပာတာေတြကို သူတို႔ တစ္မ်ိဳး သေဘာေပါက္သြားၾကမွန္း ကိုယ္က သိေနျပီ။ သူတို႔က မသိေသးဘူး။ အြန္လိုင္းမွာ ျဖစ္ျဖစ္၊ အျပင္မွာျဖစ္ျဖစ္ Determinism နဲ႔ Free Will အေၾကာင္း ေျပာတုိင္း အဲလိုျဖစ္တတ္တယ္။

ဘုန္းဘုန္းကေတာ့ ျခြင္းခ်က္။ သံုးေလးေၾကာင္းေလာက္နဲ႔တင္ ကၽြန္ေတာ္ ဘာေျပာခ်င္မွန္း တန္းသိတယ္။ အပိုင္း(၁) မွာ နည္းနည္း ရွည္သြားတာက ဖတ္သူမေရြး ပုိနားလည္လာေအာင္ နည္းနည္း ထပ္ျဖည့္ထားလိုက္လို႔ ရွည္ေနတာပါ။
တကယ္က ကၽြန္ေတာ္ ေရးတာေတြက အနက္ၾကီးးလည္း မဟုတ္ပါဘူး။ လူေတြကိုက ေတြးရမွာ ပ်င္းၾကတာ။

အပိုင္း (၁)
------------
ဘုန္းဘုန္းက ေမးလာတာက Determinism ဟာ chaos သီအုိရီ နဲ႔ ဝိေရာဓိ ျဖစ္မေနဘူးလား။ random သေဘာနဲ႔ ဝိေရာဓိ ျဖစ္မေနဘူးလားလို႔ ေမးထားတာပါ။

ကၽြန္ေတာ္ေျပာထားတာေတြက...
တစ္ခါတစ္ခါ ျပဌာန္းခံရတယ္ ဆုိေပမဲ့ တရားေသ ပံုေသကားခ်ပ္ၾကီးေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ random ျဖစ္ခ်င္ရာျဖစ္တယ္ဆုိတဲ့ သေဘာမိ်ဳးနဲ႔လည္း လံုးဝ ကင္းေနတာ မဟုတ္ပါဘူး။
ဥပမာ….software အံစာတံုး တစ္ခုမွာ ျဖစ္ႏုိင္ေျခ ေျခာက္ခု ရွိတယ္ ဆုိပါစုိ႔။ အဲဒီ အံစာတံုးဟာ ဂဏန္းတစ္ခုုခုကို တခုခုကုိ ဗဟုိျပဳျပီးေတာ့ လႊဲမယ္ ဆုိပါစုိ႔။ အံစာတုန္းက ေျခာက္ခုပဲရွိမွာကေတာ့ ပံုေသပဲ။ ဒါေပမဲ့ တစ္ကေန ေျခာက္၊ ဒါမွမဟုတ္ ၂ ကေန ၇…. ဒါမွမဟုတ္ ၃ ကေန ၈ အဲလုိ ကြာသြားမယ္။ software အံစာတံုးေနာ္။

အဲဒါကို
ေဘာလံုးပြဲနဲ႔ ဥပမာေပးမယ္ဆုိရင္ ရီးယဲမက္ဒရစ္ နဲ႔ သူနဲ႔ ကြာတဲ့ ဆန္ဒါးလန္းဆုိပါစုိ႔။ ရီးယဲလ္ရဲ႕ အရည္အခ်င္းက ၄ ကုိ ဗဟုိ ျပဳျပီး လႊဲေနမယ္။ ဆန္ဒါးလန္းက ၁ ကိုဗဟုိျပဳျပီး လႊဲေနမယ္။ ဗဟုိမွတ္ကေန အတုိးအေလ်ာ့ သံုးခုစီ ရွိသြားႏုိင္တယ္ ဆုိပါစုိ႔။ +၃ ဒါမွမဟုတ္ -၃ (အနုတ္ ၃ ေပါ့) အဲဒါဆုိရင္ ရီးယဲလ္က ၄ကို ဗဟုိျပဳထားတာဆိုေတာ့ ၇ ဂိုးကေန ၁ ဂိုးအထိ သြင္းႏုိင္မယ္ဆုိပါစုိ႔။ ဆန္းဒါးလန္ကေတာ့ ၁ကို ဗဟိုျပဳထားတာ ဆိုေတာ့ (အႏုတ္ကိုေတာ့ ဒီေနရာမွာ ထားလိုက္ေတာ့) အျမင့္ဆံုး ၄ ဂုိးသြင္းႏုိင္မွာေပါ့။ မ်ားေသာအားျဖင့္ေတာ့ ရီးယဲလ္ကပဲ ႏုိင္လိမ့္မယ္။

ျပဌာန္းျပီးသားလုိကိုး။ ဒါေပမဲ့ ရီးယဲလ္က ၄ အႏုတ္ ၃ ျဖစ္ျပီး (ရီးယဲလ္ ကံအဆုိးဆံုးေန႔ျဖစ္ျပီး လႊဲလိုက္တဲ့ လွိႈင္းရဲ႕ အနိမ့္ဆံုးကုိ ေရာက္သြားခ်ိန္) ၁ဂိုးပဲ ရတဲ့ အခ်ိန္မွာ ဆန္းဒါးလန္းက ကံဇာတာ တက္ျပီး +၃ လႊဲတဲ့ ရက္ ျဖစ္ေနရင္ ဆန္ဒါလန္းက ၄ ဂိုးရသြားမယ္။ ရီးယဲလ္ ရံွႈးသြားမယ္။ အဲဒီသေဘာမ်ိဳးလည္း ရွိတယ္။ စာတအားေလ့လာထားတဲ့လူဟာ စာေမးပြဲမွာ ကံတအားဆုိးျပီး (သူ႔ကံၾကမၼာက ဟုိးေအာက္ဆံုးအထိ လႊဲလိုက္လို႔) ၄၁ မွတ္ပဲ ရတဲ့အခ်ိန္မွာ ကံစြတ္ျပီး ၄၂ မွတ္ ရတဲ့အခါ ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္ေနမယ္။ ဆုိလိုတာက စာေလ့လာျခင္း မေလ့လာျခင္းေတြက ျပဌာန္းထားတယ္ ဆုိေပမဲ့ random သေဘာမ်ိဳးကလည္း ရွိေနျပီး ကေမာက္ကမေတြ ျဖစ္ခ်င္ျဖစ္ေနမွာပါ။ (မွတ္ခ်က္။ ။ အဲဒီ random သေဘာဆုိတာကလည္း nature နဲ႔ nurture ရဲ႕ အျပဌာန္းခံ ရလဒ္ ျဖစ္ႏုိင္တယ္)

ဂိမ္းေတြကုိ ကြန္ပ်ဴတာနဲ႔ ကစားၾကည့္။ တစ္ေခါက္နဲ႔ တစ္ေခါက္ တူမွာ မဟုတ္ဘူး။ အေသ ပရုိဂရမ္ေရးထားေပမယ့္ အဆင့္ျမင့္ျမင့္ ေရးထားေတာ့ (အဆင့္ျမင့္ျမင့္ ပရုိဂရမ္က ျပဌာန္းထားေတာ့) တစ္ခါနဲ႔ တစ္ခါ မတူဘူး။ လူေတြဆုိ ျဖစ္စဥ္ေတြ ပုိကြဲေတာ့မွာေပါ့။

ဂိမ္းေတြမွာလို ဇာတ္လမ္းေက်ာရုိးေလာက္ျပီး တူျပီး အေသးစိတ္ဇာတ္ကြက္ေတြ ကြာသြားမွာပဲ။
ဒီကမၻာၾကီးသာ အစကေန ျပန္ျဖစ္မယ္ဆုိရင္လည္း သတၱဝါေတြက အတၱစိတ္ေတြနဲ႔ ရွင္သန္ေအာင္ ရုန္းကန္ အႏုိင္လုၾက ျပိဳင္ဆုိင္ၾကမယ္ ဆုိတဲ့ ဇာတ္လမ္းေက်ာရုိးေတာ့ တူျပီးေတာ့၊ အေသးစိတ္ဇာတ္ကြက္ေတြ (ဥပမာ ရွိလာမယ့္ သတၱဝါ အမ်ိဳးအစားက အစ) အခုနဲ႔ အမ်ားၾကီးကြဲသြားမယ္လို႔ ထင္တယ္။

အတၱစိတ္ေတြနဲ႔ ရွင္သန္ေရး ၾကိဳးပမ္းရမယ္ ဆုိတဲ့ ျပဌာန္းခ်က္က အတူတူျဖစ္ေပမဲ့ တကယ္ျဖစ္မယ့္ဟာေတြက်ေတာ့ ဘယ္ေလာက္ပဲ ျပဌာန္းျပဌာန္း အမ်ားၾကီး ကြာသြားမယ္။

အပိုင္း (၂)
-------------
အပိုင္း (၂) ကေတာ့ အရင္ကတည္းက ကၽြန္ေတာ္ ေတြးေလ့ ေရးေလ့ ရွိတာေတြကို အခု ျပန္ေတြးျပီး အသစ္ေရးထားတာပါ။

တကယ္ေတာ့ determinism ဆိုတာ တန္ခိုးရွင္ၾကီးက ျပဌာန္းေနတယ္ဆိုတဲ့ သေဘာမ်ိဳး မဟုတ္ပါဘူး။ nature နဲ႔ nurture က ျပဌာန္းေနတယ္လို႔ ေျပာတာ၊ သဘာဝ နိယာမဆုိတာ အဲဒီ့ nature နဲ႔ nurture ကုိ ေျပာတာပါ။

လူေတြက တစ္ခုခုဆုိ ေလးေလးနက္နက္ မေတြးၾကဘူး။ ဒီလူ ဒီဟာကုိ လက္ခံမထားရင္ ဟုိဟာကုိ လက္ခံတာပဲ ျဖစ္ရမယ္လုိ႔ တရားေသ ေတြးတတ္ၾကတယ္။

determinism နဲ႔ ပတ္သတ္ျပီး ေျပာလိုက္မယ္ဆုိရင္…. လူေတြက ေသခ်ာ မေတြးေတာ့ဘဲ determinism ဆိုတာ ဘုရားသခင္ကုိ လက္ခံတဲ့ဟာလို႔ ခပ္တိမ္တိမ္ ေလွ်ာက္ေျပာတတ္ၾကတယ္။ တကယ္ေတာ့ က်မ္းထဲက ဘုရားေတြကုိ တရားေသ လက္ခံတဲ့ ဝါဒ မဟုတ္ဘူး။ သူ႔ကုိ မကုိးကြယ္ရင္ ျငိဳျငင္တဲ့ ဘုရားေတြ၊ သူ႔ဘာသာဝင္ေတြကုိပဲ မ်က္ႏွာသာေပးမယ္ဆိုတဲ့ ဘုရားေတြကုိ မ်က္ေစ့မွိတ္ ယံုေနတာမ်ိဳး မဟုတ္ဘူး။ ဒႆန ပညာရွင္ေတြက အဲေလာက္ထိ မတိမ္ပါဘူး။

တကယ္ေတာ့ ေလာကနိယာမရဲ႕ ျပဌာန္းမွႈကုိ ခံထားရတယ္၊ free will မရွိဘူးဆိုတာမ်ိဳး ေျပာတာပါ။ determinism ရဲ႕ သေဘာကုိ ရွင္းျပလိုက္ရင္လည္း ျမန္မာမွာ ခက္ခက္ခဲခဲ ရွင္းျပရင္ေတာင္ နားမလည္ၾကတဲ့သူ မ်ားတယ္။ တကယ္ေတာ့ ဒႆန နယ္ပယ္မွာ free will ရွိမရွိ က အခုအခ်ိန္အထိ အေျဖမေပၚေသးဘဲ ေဆြးေႏြးေနၾကရတဲ့ အရာပါ။ လြယ္လြယ္ေလး၊ ရမ္းေျပာလိုက္လို႔ ရတဲ့ဟာမ်ိဳး မဟုတ္ပါဘူးး။

တိမ္လြန္းတဲ့ တခ်ိဳ႕အယူအဆေတြကို ေဘးဖယ္ၾကည့္မယ္ဆုိရင္…determinism ဆိုတာ ကမၻာၾကီးေပၚမွာ အျမင့္ကေန အရာဝတၳဳ တစ္ခုခု ပစ္ခ်လိုက္ရင္ (ကမၻာ့ဆြဲအားေၾကာင့္ပဲ ဆိုၾကပါစုိ႔) ကမၻာမ်က္ႏွာျပင္ေပၚကုိ က်လာမယ္ ဆိုတဲ့ သေဘာတရားမ်ိဳးကို အားလံုး လိုက္နာရတယ္ ဆိုတဲ့သေဘာ။ အဲလုိပဲ လူတစ္ေယာက္ဟာ သူ႔ gene ရဲ႕ အကန္႔အသတ္၊ ပတ္ဝန္းက်င္ရဲ႕ ရုိက္ခတ္မွႈ၊ သမုိင္းရဲ႕ ျပဌာန္းထားမွႈ၊ ႏုိင္ငံေရးေတြ အေျခအေနေတြရဲ႕ ျပဌာန္းထားမွႈ အဲဒါေတြရဲ႔ ျပဌာန္းမွႈေတြကို ခံရျပီး ေဘာင္တစ္ခု အတြင္းမွာပဲ ျဖစ္ႏုိင္မယ္။ ေဘာင္ကို ေက်ာ္လုိ႔ မရဘူးဆိုတဲ့ သေဘာပါ။ ဘုရားသခင္ ဖန္ဆင္းသမွ်အတိုင္း လုိက္ျဖစ္တယ္ ဆုိတဲ့ တိမ္လြန္းတဲ့ အယူအဆမ်ိဳး မဟုတ္ပါဘူး။ Nature နဲ႔ nurture ရဲ႕ ျပဌာန္းမွႈကုိ ခံရတယ္ ဆုိတဲ့သေဘာပါ။

Soft determinism ဆိုရင္ ဒီတစ္ခုက လြဲျပီး က်န္တာေတြ မျဖစ္ႏုိင္ဘူးဆုိတဲ့ တရားေသဆန္ဆန္မ်ိဳး မဟုတ္ပါဘူး။ ဥပမာ ေပးရရင္ ရုပ္ရွင္ ဇာတ္ညႊန္းလုိ ဟာမ်ိဳး မဟုတ္ပါဘူး။ ဂိမ္းလို ဟာမ်ိဳးပါ။ ဥပမာ ေပးၾကည့္မယ္။ အံစာတံုးကုိ လွိမ့္လိုက္မယ္ ဆုိပါစုိ႔။ တကယ္က က်ခ်င္တဲ့ ဂဏန္း က်မယ္ ဆိုေပမဲ့ determinism ေဘာင္အတြင္းမွာလည္း ဝင္ပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လည္း ဆိုေတာ့ ၁ ကေန ၆ အတြင္းကေန မလြတ္နုိင္လုိ႔ပါ။ တစ္ျပိဳင္တည္းမွာပဲ random ဆိုတဲ့ ေဘာင္ထဲမွာလည္း ဝင္ေနျပန္ေရာ။ ၁ ကေန ၆ အတြင္း ေျခာက္ခုထဲကေတာ့ က်ခ်င္ရာ က်မွာကုိး။ အဲဒီသေဘာမ်ိဳးပါ။

တစ္ဆင့္တက္ျပီး ဂိမ္းနဲ႔ ဥပမာ ေပးမယ္။ ဂိမ္းဆုိတာ ပရုိဂရမ္ အေသေရးျပီး သတ္မွတ္ျပဌာန္းျပီးသားပါ။ ဒါေပမဲ့ random နံပါတ္ေတြ က်ပန္းထုတ္ျပီး … ျဖစ္ႏုိင္ေျခေတြ အမ်ားၾကီး ရိွေနတယ္။ ရုပ္ရွင္ဇာတ္လမ္းလို အေသမဟုတ္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ကြန္ပ်ဴတာ နဲ႔ ခင္ဗ်ားနဲ႔ ဂိမ္းကစားတယ္ ဆိုပါစုိ႔။ အၾကိ္မ္တစ္ရာ ကစားလည္း တစ္ၾကိမ္နဲ႔ တစ္ၾကိမ္ ထပ္တူက်ခ်င္မွ က်မယ္။ ဒီလိုဆုိေတာ့ အဲဒီဂိမ္းဟာ ျပဌန္းခံ မဟုတ္ဘူး။ လြတ္လပ္မွႈ ရွိတယ္လို႔ ထင္ရလိမ့္မယ္။ ဒါေပမဲ့ တကယ္က အဲဒီဂိမ္းကုိ ျဖစ္ႏုိင္ေျခေတြ အမ်ားၾကီးအတြက္ ပရုိဂရမ္ဆြဲျပီး သတ္မွတ္ျပဌာန္းထားျပီးသား။ ရုပ္ရွင္ဇာတ္လမ္းလို တရားေသ မဟုတ္တာဘဲ ရွိမယ္။
ဥပမာ …. ေဘာလံုးကန္တဲ့ ဂိမ္းဆုိပါေတာ့။ ကစားသမားတစ္ေယာက္ ေဘာလံုး ရတဲ့ အေနအထားမွာ ပရုိဂရမ္ စိတ္ကူးယဥ္ ေရးၾကည့္မယ္။ ပရုိဂရမ္ထဲမွာ ၁ ကေန ၇ အထိ random နံပါတ္ ထုတ္လုိက္မယ္ဗ်ာ။

 (ဥပမာေနာ္)။ ၁ က်ရင္ လိမ္ေခါက္လွည့္ထြက္။ ၂ ဂဏန္းက်မယ္ဆုိရင္ ေဘာလံုးက တစ္ဘက္အသင္းလူဆီ မွားေပး၊ ၃ ဂဏန္းက်မယ္ဆုိရင္ တစ္ဘက္အသင္းက ဖ်က္တာ ခံရ။ ၄ ဆိုရင္ ေနာက္ျပန္ကစ္ ကေလးနဲ႔ ကုိယ့္လူဆီကုိယ္ေပး။ ၅က်ရင္ အေဝးၾကီးကုိ ကန္တင္။ ၆ က်ရင္ ေရွ႕ကုိ (နီးနီးေလးကိုေပး) ၇ က်ရင္ အေဝးကေန ဂိုးထဲကုိ ကန္သြင္း ဆုိပါစုိ႔။ ပရုိဂရမ္နဲ႔ ျပဌာန္းထားျပီးသားဆုိေပမဲ့ ဂိမ္းၾကီးတစ္ခုလံုးဆိုရင္ ျဖစ္ႏုိင္ေျခက ၇ ခုတည္း မကေတာ့ဘူး။ သိန္းနဲ႔ သန္းနဲ႔ ခ်ီသြားေတာ့မွာ။ ဒီေတာ့ ဘယ္ေတာ့ ကစားကစား ထပ္တူျဖစ္မွာ မဟုတ္ဘူး။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီ ဂိမ္းဟာ လံုးဝလြတ္လပ္ျပီး ျဖစ္ခ်င္ရာ ျဖစ္ေနတာလား ဆုိေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ ဂိမ္းပရုိဂရမ္ရဲ႕ နိယာမေတြကုိ အတိအက်လိုက္နာျပီး ျဖစ္ေနတာ။

တစ္ဆင့္တက္ျပီး လက္ေတြ႕ေလာကက အျဖစ္တစ္ခုကုိ ယူသံုးျပီး determinism အေၾကာင္း (ဥပမာနဲ႔ စိတ္ကူးယဥ္ ေျပာၾကည့္ပါမယ္)။ ဥပမာ ဆုိေတာ့ ရွင္းရလြယ္ေအာင္ တအားရွႈပ္မယ့္ အပိုင္းကိုေတာ့ ခ်န္ထားခဲ့မယ္ေနာ္။

ထင္လင္းဦး အဖမ္းခံရတဲ့ ကိစၥဆိုပါစုိ႔။ ထင္လင္းဦးကုိ သူ႔ ဗီဇ (ဗီဇလုိ႔ပဲ အလြယ္သံုးလုိက္ပါရေစ။) ဗီဇကလည္း ျပဌာန္းမယ္။ လူ႔ဗီဇ ဆုိတာက နက္နဲ ရွႈပ္ေထြးပါတယ္။
ျပီးေတာ့ ထင္လင္းဦး ဆီမွာ ထင္ရာကုိ ထုတ္ေျပာတဲ့ သေဘာမ်ိဳးလည္း ရွိလိမ့္မယ္။ တစ္ခါတစ္ခါ အျမင္မေတာ္တာကုိ မေျပာပဲ မ်ိဳသိပ္ထားတဲ့ သေဘာမ်ိဳးလည္း ရွိလိမ့္မယ္။ မဟုတ္တာကုိ မဟုတ္မွန္းသိေအာင္ သူ႔ဗီဇနဲ႔ သူ႔ပတ္ဝန္းက်င္က သူ႔ကို ပုံသြင္းထားျပီးသား အေျခအေန ဆုိပါစုိ႔။ သူေဟာေျပာမယ့္ အခ်ိန္မွာ… သူ႔မွာ ထင္ရာထုတ္ေျပာမယ့္ သေဘာ (နံပါတ္တစ္ ပဲထားလိုက္ပါ)၊ ဒါမွမဟုတ္ မ်ိဳသိပ္ထားမယ့္ သေဘာ (နံပါတ္ႏွစ္ ဆုိပါစုိ႔)] သူ ေဟာေျပာခါနီး အခ်ိန္မွာ သူ႔ဦးေႏွာက္ထဲမွာ အံစာေခါက္လိုက္တဲ့ သေဘာမ်ိဳး ဆိုပါစုိ႔။ အံစာေခါက္တာမွ နံပါတ္ ၁(ထုတ္ေျပာခ်င္တဲ့စိတ္) မဲေပါက္ ပါေလေရာ။ (မွတ္ခ်က္။ ဒါက အလြယ္ေျပာတာေနာ္။ တကယ္က သူ႔ဆံုးျဖတ္ခ်က္အေပၚ သက္ေရာက္မယ့္ အျခား ပတ္ဝန္းက်င္ဆုိင္ရာ အခ်က္ေတြ အမ်ားၾကီး ရွိဦးမွာ။ အဲလို ရွိတယ္ဆုိေပမဲ့ ထင္လင္းဦးဟာ အျမဲတမ္းေတာ့ ထုတ္ေျပာဖုိ႔ခ်ည္း ဆံုးျဖတ္ျဖစ္မွာ မဟုတ္ဘူး။ ထုတ္မေျပာတဲ ့အခ်ိန္ေတြလည္း ရွိလိမ့္မယ္။ အဲဒီ တဒဂၤမွာ သူ႔ဦးေႏွာက္လွိႈင္းေတြရဲ႕ random အံစာေခါက္သလို သေဘာမ်ိဳး အဆံုးအျဖတ္လည္း ပါတယ္ပဲ ထားလိုက္ပါ) နံပါတ္ ၁ မဲေပါက္ပါေလေရာ။ ဒီေတာ့ ေျပာပစ္ ေဝဖန္ပစ္လိုက္ေရာ။

အဲဒီအခ်ိန္မွာ ပတ္ဝန္းက်င္ အေနအထားမွာက အဲလုိေျပာတာကုိ မၾကိဳက္တဲ့ အင္အားစု ၾကီးက အားေကာင္းေနေရာ။ ႏုိင္ငံေရး အေျခအေနေတြကလည္း အဲဒီ အင္အားစုၾကီးကို မ်က္ႏွာသာ ေပးေနတယ္။ ဒီေတာ့ ေထာင္ထဲဝင္ရေရာေပါ့။ အဲဒီျဖစ္စဥ္မွာ nature နဲ႔ nurture ရဲ႕ ျပဌာန္းမွႈကို ခံရတာကို ဗီဇနဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္ရဲ႕ ျပဌာန္းမွႈ ခံရတာကုိ ျမင္ေအာင္ အေသးစိတ္ စိတ္ကူး ၾကည့္ၾကည့္ပါ။ ဗီဇဆိုတာမွာ ထင္လင္းဦးရဲ႕ ဗီဇတင္ မကဘူး။ မဘသက သူေတြရဲ႕ ဗီဇ၊ မဘသကို အားေပးသူေတြရဲ႕ ဗီဇ။ ကမၻာ့အၾကမ္းဖက္မွႈေတြက လူေတြအေပၚ မဘသေတြအေပၚ သက္ေရာက္လာတဲ့ အေျခအေနေတြ။ အဲဒါေတြေပၚ အေျခခံျပီး ျဖစ္လာတဲ့ ပတ္ဝန္းက်င္ေတြပါမယ္။ soft determinism ဆိုတာ အဲလုိ nature နဲ႔ nurture ရဲ႕ ျပဌာန္းမွႈကုိ ခံေနရတယ္လုိ႔ ေျပာတာပါ။ ဒါေပမဲ့ အျဖစ္အပ်က္ေတြက ဒါပဲ ျဖစ္ရမယ္လို႔ က်ိန္းေသၾကီး ၾကိဳရွိေနတာေတာ့ မဟုတ္ဘး။ ျဖစ္ႏုိင္ေျခေတြ အမ်ားၾကီး ရွိေနတာ ။အဲဒီမွာမွ တစ္ဒဂၤေလးအတြင္းမွာ ျဖစ္သြားတဲ့ random သေဘာမ်ိဳးလည္း ပါဦးမယ္။

soft determinism ရဲ႕ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိခ်က္ကို ကူးျပရရင္
Soft Determinism is the theory that human behaviour and actions are wholly determined by causal events, but human free will does exist when defined as the capacity to act according to one's nature (which is shaped by external factors such as heredity, society and upbringing)

ေကာင္းကင္ကုိ (ေမ ၁၇ - ၂၀၁၅)
Facebook မွာ အရင္တင္ခဲ့တဲ့ ပို႔စ္ပါ။